نشا کاری و تولید نشا در سالهای اخیر به دلیل مزایایی که دارد بیشتر از قبل مورد توجه و استقبال کشاورزان قرار گرفته است. این روزها تولید نشا  در جهان ، یکی از صنایع اشتغال زا ، کاربردی و پردرآمد به شمار می رود. به عنوان مثال  بیشتر محصولاتی نظیر گل کلم و کرفس در آمریکا و  محصولاتی همچون تره فرنگی، کلم بروکسل و حدود ۶۰ درصد از محصول کاهو در انگلستان با استفاده از روش نشا ، تولید می شوند.

با کاشت بذر در محیط خزانه و سینی نشا شرایط برای رشد حداکثری بذر به شیوه مطلوب فراهم می شود. با کمک کشت نشایی ، مزرعه و گلخانه ضمن اینکه یکدست و یکنواخت تر می شوند ،  از لحاظ  تراکم بوته هم وضعیت مناسبی پیدا می کنند. این شرایط مطلوب  ؛ موجب کاهش هزینه های داشت و برداشت می شود  و می تواند عملکرد را نیز افزایش دهد. از روش کاشت بذر در سینی نشا و کشت نشایی  برای کاشت و پرورش انواع گل،  سبزیجات و صیفی جات می توان استفاده کرد.

در ادامه درباره نشا و نشاکاری ، مزایا و معایب آن و چگونگی تولید نشا بیشتر صحبت خواهیم کرد. پس اگر به دنبال کسب اطلاعات مفید درباره نشا و نکات مهم پیرامون آن هستید پیشنهاد می کنیم این مطلب را  تا پایان مطالعه کنید.

تعریف نشا و نشاکاری

نشا از کاشت بذر در خزانه یا سینی نشا که شرایط کنترل شده ای دارد حاصل می شود. اگر بخواهیم نشا را تعریف کنیم می توانیم اینطور بگوییم که  نشا ؛ گیاهچه کوچک ، قوی و سالمی است که در شرایط مناسب از لحاظ نور ، دما و رطوبت رشد کرده است.

نشا به دلیل نوع شرایط نگهداری و بستر کاشت، در مقایسه با روش کاشت مستقیم بذر به آب کمتری احتیاج دارد اما از آنجایی که تنفس شدیدتری دارد باید تا قبل از کاشت در محل اصلی ؛ در محل پر نور ، خنک و مرطوب نگهداری شود.

زمانی که نشا ۳- ۴ برگی شد آماده انتقال به محیط کشت اصلی (مزرعه ، گلخانه ، باغچه و گلدان ) می باشد. به عمل انتقال و کاشت نشا در زمین اصلی ، نشا کاری گفته می شود.

در نشا کاری به خصوص نشاکاری مکانیزه و کشت نشایی در سطح وسیع، مقاوم سازی نشا ضرورت دارد.  دوره مقاوم سازی نشا   hardening-off به آماده سازی و انتقال تدریجی نشا از گلخانه به مزرعه (محل اصلی  کشت) اطلاق می شود. مقاوم  سازی موجب استحکام بافت های نشا می شود. نشاهایی که به درستی روند مقاوم سازی را سپری کرده اند، تنش ها یا شرایط نامطلوب محيطی را در محیط اصلی کشت،  بهتر تحمل کرده  و ریشه های جدید را سریعتر و با کیفیت بهتر ایجاد می کنند. بر اساس نوع و گونه گیاه ، ميزان و نحوه مقاوم سازی نشا متفاوت است و این دوره ممکن است ۳ – ۳۰ روز طول بکشد.

سینی نشا

سینی نشا که به آن سینی کشت هم گفته می شود یکی از وسایل ضروری برای کشت نشایی محسوب می شود. این سینی فضا و بستر مورد نیاز برای رشد گیاه را فراهم کرده و برای تولید نشا بسیار کارآمد و پر کاربرد است.

سینی نشا انواع مختلفی دارد  و در سایز ها و ابعاد مختلف در بازار به فروش می رسد. باید در هنگام خرید سینی نشا به نیاز های  گیاه توجه کرد و متناسب با نوع گیاهی که قرار است در سینی پرورش داده شود ، سینی مناسب انتخاب شود. اگر سینی نشا به درستی و متناسب با نوع گیاه انتخاب نشود ، نمی توان انتظار تولید نشای قوی و سالم داشت. به عنوان مثال سینی های نشایی که عمق بیشتری دارند برای کاشت گیاهان از خانواده کدوئیان که ریشه های عمیق دارند مناسب است و سینی های نشا  با ابعاد بزرگتر مناسب برای نشای گیاهانی مانند خیار و رانرهای توت فرنگی می باشد.

سینی نشا از لحاظ جنس نیز متنوع است و در جنس های مختلفی همچون سلولزی ، یونولیتی (پلاستوفوم فشرده) و پلاستیکی دربازار موجود است.

سینی های نشای پلاستیکی که بسیار سبک هستند در دو جنس پلی استایرن و پلی اتیلن به بازار عرضه می شوند. سینی های نشا از جنس پلی استایرن ( PS ) جنس خشک و شکننده ای دارند اما سینی های نشا از جنس پلی اتیلن ( PE ) منعطف و نرم هستند.

سینی های نشای پلی اتیلنی یکی از پرکاربرد ترین سینی های نشا محسوب می شوند و چنانچه در ابعاد متناسب با فضای مورد نیاز هر گیاه انتخاب شود و همچنین  از آن به روش صحیح استفاده شود ، قابلیت استفاده برای چندین بار و در حدود ۱۰ دوره کاشت را دارد. البته قبل از استفاده مجدد لازم است سینی ها شسته و ضدعفونی شوند تا از انتقال هر گونه آفت و بیماری احتمالی  به نشاهای جدید جلوگیری شود.

آموزش نحوه نشا کاری

برای کاشت نشا در سینی لازم است ابتدا بستر کشت نشایی را آماده کنید. ترکیب پیت ماس با پرلیت یا کوکوپیت و همچنین ترکیب کوکوپیت و پرلیت از جمله ترکیبات خوب و مناسب به عنوان بستر کشت نشایی محسوب می شوند.

پیت ماس  Peat moss به میزان کافی دارای ماده غذایی برای رشد نشا می باشد و می تواند رطوبت را به خوبی در خود نگه دارد.

کوکوپیت coco peat ماده غذایی ندارد  اما به دلیل داشتن ویژگی هایی از جمله برخورداری از ظرفیت نگهداری بسیار خوب آب، تخلل بالا و محدوده PH ايده آل برای استفاده به عنوان بستر کاشت نشا بسیار مناسب و  پر کاربرد است.

پرلیت Pearlite که نوعی سنگ آتشفشانی سفید است بسیار سبک وزن است و می تواند میزان تخلل خاک یا  بستر کاشت را افزایش داده و خاک را سبک تر کند.

مراحل نشا کاری

۱. بستر کشت را آماده کنید .

۲. بستر آماده شده را داخل خانه های سینی نشا بریزید .

۳. در هر خانه ۲ -۳ بذر قرار دهید . با توجه به اندازه بذر ها،  روی آن ها  را با مواد بستر بپوشانید.

۴. بستر را آبیاری کنید. معمولا آبیاری اول سنگین بوده و همراه با سموم قارچ کش انجام می شود. اگر بذرها  به قارچ کش آغشته شده باشند دیگر لازم نیست بستر قارچ کشی شود.

۵. سینی نشا را در مقابل نور خورشید قرار دهید تا بذر ها زودتر جوانه بزنند.

۶. در طول مدت زمان رشد گیاه در داخل سینی نشا ، به کمک کود های مختلف و بر حسب نیاز گیاه ؛ مواد غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه را فراهم کنید.

۷. بعد از اینکه نشا به اندازه کافی رشد کرد و ۳- ۴ برگی شد، نشا آماده است و باید نسبت به انتقال آن به محل اصلی اقدام کرد.

مزایای نشاکاری

۱. در روش نشاکاری  احتمال فساد بذر ها بسیار کم است که آن هم به دلیل عدم رعایت اصول نشا کاری ممکن است اتفاق بیفتد. ضمن اینکه بذر ها دیگر توسط حشرات و پرندگان جابه جا نمی شوند.

۲. استفاده از نشا این امکان را به کشاورز می دهد که در مزرعه خود گیاهانی داشته باشد که سن و مرحله  فیزیولوژیکی آنها یکنواخت بوده و به طور دقیق و با فاصله مناسبی از هم کشت شده اند .

۳.از آنجا که امروزه معمولا در سطح تجاری از بذر های هیبرید F1 برای تولید سبزیجات استفاده می شود  و در اکثر موارد قیمت این گونه بذر ها بالاست ، استفاده از نشا می تواند راهکار مناسبی برای کاهش هزینه های تولید باشد ، چون در این سیستم از تک تک بذور استفاده می شود و نیازی به تنک کردن و حذف علف هرز مزرعه در اوایل دوره دیده نمی شود .

۴. کاهش مصرف سوخت با نشاکاری . در کشت های گلخانه ای به خصوص، تولید نشاء در خزانه برای مدتی معین در فصل زمستان باعث کاهش ‏مصرف سوخت می گردد. به عنوان مثال برای گلخانه خیار به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع نیاز به حدود ۷۵۰۰ عدد ‏نشاء خیار است که میتوان به مدت ۳ هفته آن را در خزانه ای به وسعت ۲۰۰ متر مربع نگهداری نمود بنابراین ‏چیزی در حدود ۲۵۰۰۰ لیتر صرفه جویی در مصرف سوخت خواهیم داشت‏‎

۵. تولید نشاهای عاری از بیماری و آفات و تنش های حاصل از تغذیه. به تکرار مشاهده می گردد بعد از کاشت ‏بذر در زمین اصلی به دلیل تنش های دمایی و محیطی، بذر یا دیر جوانه میزند و یا اصلاً جوانه نمی زند و یا با ‏مشکل مواجه می گردد. ولی در خزانه به دلیل کنترل همه عوامل محیطی ، این تنش ها به حداقل ممکن می رسد‏‎.‎

۶. استفاده حداکثری و کارآمدتر از زمین کشاورزی و  امکان استفاده از فصل رشد به مدت بیشتراز دیگر مزایای نشاکاری است. به این مفهوم که مثلاً اگر کشاورزی در زمین خود گندم زمستانه کاشته ‏است و هنوز گندم برداشت نشده فصل کشت گوجه ممکن است فرا رسیده باشد ، کشاورز می تواند به مدت ۴۵ روز ‏وقت خریداری نماید. یعنی در خزانه نشاء تولید نماید تا بعد از جمع آوری گندمها ، اقدام به کشت گوجه فرنگی ‏نماید بدون اینکه اختلالی در زمان باردهی و کاشت به وجود آمده باشد‏‎.‎

یا اینکه در زمان رویش نشا در یک محیط کوچک می توان در مزرعه به کشت محصولاتی با دوره رشد کوتاهتر اقدام نمود.

۷. کاهش مصرف آب از مهمترین مزایای استفاده از سیستم نشا کاری است. اگر کشت را گوجه فرنگی فرض ‏نمائیم ، که میزان سطح زیر کشت آن بیشترین مقدار در ایران است ، در صورت نشا کاری ، ۲ نوبت در تعداد ‏آبیاری صرفه جویی خواهیم داشت. در هر نوبت به ازای هر هکتار ۱۵۰۰ متر مکعب آب مصرف می گردد. ‏بنابراین برای ۲ نوبت آب ، چیزی در حدود ۳۰۰۰ متر مکعب صرفه جویی می شود .فقط کشت گوجه فرنگی در ‏ایران در حدود ۱۶۳۵۰۰ هکتار است پس ۲ نوبت صرفه جویی در مصرف آب در حدود ۴۹۰،۵۰۰،۰۰۰ متر ‏مکعب صرفه جویی آب را در طول سال در پی خواهد داشت که عدد بسیار بالایی است‏.

۸. دستیابی به محصول زودرس و  قیمت نوبرانه به دلیل آن که در شاسی تولید نشا امکان رسیدگی و تنظیم درجه حرارت و رطوبت در رشد سریع بذر دوره تولید را کوتاه تر می نماید .

۹. به دلیل نشای سالم مزرعه ای یکنواخت خواهیم داشت که می تواند موجب افزایش تولید شود.

۱۰. از دیگر مزیت های نشا می توان به  افزایش راندمان کود دهی و آبیاری به ویژه در اوایل دوره رشد اشاره کرد.

۱۱. تقویت ریشه گیاه در مرحله نشایی  و تحریک نشا ها برای تولید ریشه بیشتر  پس از انتقال و استقرار در محل اصلی و در نتیجه رشد بیشتر گیاه و دستیابی به محصولی با کیفیت.

۱۲. در کشت نشایی فرصت کافی برای آماده سازی زمین و عملیات زراعی پیش از کاشت فراهم می شود.

دیگر مزیت های نشا کاری

۱۳. مدیریت کشت و کار به نحو مطلوب تر

۱۴. یکنواختی بیشتر محصول که معمولا در کشت مستقیم کمتر مشاهده می شود

۱۵. امکان پذیر شدن کاشت دانه ها در مزرعه با دقت بیشتر

۱۶. مهیا شدن شرایط برای  کنترل بهتر محیط در زمان جوانه زنی

۱۷. امکان کنترل بهتر در طی مراحل داشت

۱۸. امکان انتخاب گیاهان قوی و سالم جهت کاشت

۱۹. مدیریت مطلوب تر آفات و بیماری ها

۲۰. نیاز به بذر کمتر

۲۱. بالاتر بودن درصد جوانه زنی به دلیل شرایط بهینه

۲۲. کوتاه تر شدن دوره پرورش گیاهان

۲۳. تولید و عرضه محصول به بازار پیش از موعد معمول ( زود رس )

۲۴. مدیریت کشت و کار به نحو مطلوب تر

۲۵. رعایت دقیق فاصله ی بین بوته ها  و عدم نیاز به عمل  گزینش و یا تنک کردن

معایب نشاکاری

با وجود مزایای زیادی که برای نشاکاری و استفاده از نشا برشمردیم ، این روش معایبی هم دارد . البته این معایب  همگی ناشی از عدم داشتن اطلاعات کافی ، مدیریت نامناسب و همچنین موارد خاص فیزیولوژیکی است.برخی ازمعایب نشاکاری عبارتند از:

۱. هزینه اولیه کشت به روش نشا در مقایسه با کاشت مستقیم بذر بیشتر است ؛ گرچه هزینه کلی کاشت بذر به روش مستفیم بیشتر از کشت نشایی است.

۲. به وجود آمدن تاخیر در رشد و بلوغ گیاه در صورت استفاده از نشاهای مسن

۳.بالابودن هزینه راه اندازی سیستم تولید نشا (البته لزومی به راه اندازی این سیستم برای همه افراد نیست و متقاضیان نشا می توانید نشای مورد نیاز خود را از مراکز معتبر و فعال در این زمینه تهیه کنند)

۴. چنانچه فردی شرایط کاشت نشا را نداشته باشد و بخواهد نشا را از نشا کار تهیه کند  احتمال اینکه نشا رقم مناسبی نباشد وجود دارد و اگر رقم خاصی مد نظرتان است این قضیه اهمیت بیشتری پیدا می کند.

۵. مشکل دیگر احتمال آلوده بودن نشاها به بیمارهای قارچی و ویروسی و انتقال آن به محیط  کاشت است. برای جلوگیری از بروز این مشکلات توصیه می شود نشا را از مراکز معتبر و قابل اطمینان تهیه کنید.

سعی کردیم درباره نشا اطلاعات مفیدی را با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم. امیدواریم مطالب ارائه شده در این مقاله مورد توجه و رضایت شما مخاطبان گرامی قرار گرفته باشد. چنانچه نظر ، پیشنهاد و یا تجربه ای در ارتباط  با این مطلب دارید خوشحال می شویم آن را با ما و دیگر همراهان سایت رنگ وارنگ به اشتراک بگذارید. منتظر دریافت نظرات و تجربیات ارزشمند شما خوبان هستیم.

گرد آوری و تنظیم : https://rangvarang.com