کاشت و پرورش تربچه؛ اصول کاشت تربچه در خانه

این مطلب از رنگ وارنگ را به چگونگی کاشت و پرورش تربچه و بیان نکاتی درباره آن اختصاص داده ایم. پرورش تربچه آسان است و از سبزی هایی است که در خانه می توان کاشت. با کاشت تربچه در باغچه یا گلدان علاوه بر اینکه می توانید سبزی خوردن مورد نیاز خود را تامین کنید می توانید  به بچه ها شیوه کاشت تربچه را یاد بدهید.در ادامه بعد از مروری بر گیاهشناسی تربچه شما را با نحوه کاشت این سبزی خوردن پرخاصیت در  سطح وسیع و در منزل  بیشتر آشنا می کنیم.

مروری بر گیاهشناسی تربچه

نام انگلیسی تربچه: Radish

نام علمی  تربچه: Raphanus sativus

تربچه و ترب از قدیمی ترین گیاهانی هستند که کشت می شده اند و بومی آسیا،چین واروپا می باشند .تربچه جزء سبزیهای فصل خنک می باشد . اندامهای مورد استفاده گیاه تربچه ، برگ ، دانه و ریشه غده ای آن می باشند. کاشت و ازدیاد تربچه و ترب به وسیله بذر می باشد.  تربچه از جمله گیاهان کوتاه رشد است. تربچه به گرما خیلی حساس است و گرما باعث تند شدن غده می شوند. از طرفی با بروز گرما بوته به گل می رود و باعث پوک شدن غده ها می گردد. کاهش شدت تابش ، افزایش تراکم بوته در واحد سطح و افزایش دما باعث کاهش قسمت خوراکی می شود.

تربچه نسبت به یخبندان جزئی کمی مقاوم است. در باغ پاییزی تان تربچه یکی از محصولاتی است که می‌توانید سریع آن را برداشت کنید.

از جمله خواص تربچه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تربچه متابولیسم را تنظیم می‌کند، جریان خون را بهبود می‌بخشد، سردرد، یبوست، اسیدی بود معده، چاقی، تهوع، گلودرد، سرفه، مشکلات گوارشی، سنگ کیسه‌ی صفرا و سوءهاضمه را درمان می‌کند.از بروز سرطان هایی چون کولون، پروستات و سینه پیش گیری می کند.آب تربچه در حفظ رطوبت پوست موثر است.ماسک پوره تربچه برای پاک سازی پوست، رفع خشکی، ترک ها و … مفید است و ضدعفونی کننده است.تربچه دمای بدن را پایین می آورد و التهاب ناشی از تب را کاهش می دهد.برای عملکرد کبد و مثانه مفید و اشتهاآور است.خوش بو کننده دهان است وسوخت و ساز چربی را منظم می کند.از بذر تربچه روغن  تهیه می کنند که در صنعت صابون سازی استفاده می شود.

انواع تربچه

اصولا این گیاه را به دو نوع تقسیم می کنند و کلیه انواع این گیاه را در این دو دسته قرار می دهند .

۱ – تربچه نقلی یا تربچه چهار فصل : این قسم تربچه خیلی زود سبز شده و محصول آن در مدت زمان کوتاهی بدست می آید .

تربچه به شکل و رنگ‌های : گرد قرمز ، گرد ارغوانی ،گرد سفید ، گرد بنفش ، گرد قرمز نوک سفید ، تربچه نیمه بلند قرمز ، نیمه بلند قرمز نوک سفید ، نیمه بلند ارغوانی ، نیمه بلند سفید ، تربچه بلند قرمز ، تربچه بلند سفید و بلند بنفش وجود دارد .

۲ – ترب یا تربچه درشت : ترب ، به دو رنگ ، سفید و سیاه وجود دارد که به نامهای : ترب سفید و ترب سیاه نامیده می شوند . برای بدست آوردن محصول ترب ، مدت زمان بیشتری لازم است

بوته‌های ترب ، بزرگتر از تربچه می باشد لذا بایستی فاصله بوته‌ها از یکدیگر بیشتر باشد تا فضای لازم برای رشد گیاه وجود داشته باشد .

کاشت و پرورش تربچه در سطح کوچک (منزل)

این گیاه را می توان در تمام مدت بهار و اوایل تابستان (البته قبل از گرم شدن شدید هوا) به فاصله هر ۱۵ روز یک بار کشت نمود. بذر تربچه ۴ تا ۷ روز بعد از کاشت سبز می شود .برای کاشت تربچه به ظرف های باغبانی بزرگ نیاز است.

تربچه در خاک‌های متوسط رشد می‌کند. مانندِ دیگر سبزیجات تربچه نیز به خاکِ غنی و زهکش به خوبی پاسخ می‌دهد. اگر خاک زهکشی خوبی ندارد می توان به آن مقدای شن و ماسه اضافه کرد. اضافه کردن مواد مغذی باید قبل از کاشت انجام شود و بعد از جوانه زنی می توان این کار را دوباره انجام داد.  هنگامی که محلِ کاشتِ تربچه‌ها را در خاکتان آماده می‌کنید، خاک را تا عمقِ ۱۵ سانتیمتری شخم بزنید و به آن تقویت کننده یا کمپوست اضافه کنید. اطمینان حاصل کنید که تمامِ سنگ‌ها و موانع را تا آن عمق از خاک خارج نموده‌اید.

تربچه باید در نور کامل باشد زیرا در شرایط کم نوری یا غده نمی دهد یا میزان غده دهی بسیار کاهش می یابد.

تربچه نباید دچار تنش رطوبتی نشود و تا زمان برداشت یک روند آبیاری داشته باشیم در غیر این صورت ، غده ها می ترکند.

بذر‌های تربچه را در عمقِ ۱.۵ سانتی‌متر از سطحِ خاک بکارید. بینِ بذر‌ها ۴ تا ۵ سانتی‌متر فاصله بگذارید. بینِ ردیف‌ها نیز ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر فاصله بگذارید. ما توصیه می‌کنیم که ردیف‌هایی دو تایی از تربچه بکارید و سپس فاصله بیشتری بینِ آن دو ردیف و دو ردیفِ بعدی بگذارید؛ این گونه، دسترسی تان به تربچه‌ها آسان‌تر می‌شود.

روش  دیگر برای کاشتِ تربچه این است که یک قسمتِ مربع یا مستطیلی شکل را مشخص کرده و بذر‌ها را در سراسرِ آن پخش کنید؛ سپس رویِ آن‌ها خاک نرم و سبک بپاشید. بعد از جوانه زنی می توان جوانه هارا  به فاصله ۲ تا ۴ سانتی متر تنک کرد.

اگر بذر‌های تربچه را هر دو هفته یک بار بکارید، در تمامِ طول سال تربچه خواهید داشت! البته بهتر است در اواسطِ تابستان کاشتِ آن‌ها را مدتی متوقف کنید، زیرا تربچه، هوایِ گرم را دوست ندارد و مانند بسیاری از سبزیجاتِ دیگر در این هوا از بین می‌رود.

گلدان ها را به صورت مساوی مرطوب نگه دارید و آن ها را در جایی قرار دهید که در معرض باد نباشند و حداقل روزی ۶ ساعت نور خورشید به آن ها بتابد.

تربچه را در هوای آزاد و فضای باز می توان به جز در طول زمستان در همه فصول کاشت .

کاشت و پرورش تربچه در سطح وسیع

معمولا تربچه نقلی را به صورت نوبر می کارند . به این منظور از آبان ماه به بعد تربچه را در زیر نایلون ، یا شاسی ، یا گلخانه کاشته ، در زمستان برداشت می نمایند.

تربچه احتیاج به خاک سبک و قوی دارد بنابراین بایستی قبل از کاشت در پاییز همراه با شخم پاییزی میزان ۲۵ تا ۳۰تن در هکتار به زمین کود حیوانی پوسیده اضافه کرد. کشت این گیاه در اواخر فروردین ماه تا اوایل تیر ماه یعنی همزمان با بر طرف شدن سرمای بهاره و قبل از گرما انجام می گیرد ولی قبل از کاشت میزان ۴۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار کود ازته، ۱۰۰ تا ۷۰ کیلوگرم در هکتار کود فسفر و ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کود پتاسه به خاک اضافه می شود. فاصله ردیف های تربچه را از هم ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر و فواصل بوته ها ۱۰ الی ۱۵ سانتی متر در نظر می گیرند. بذرها را به عمق ۰.۵ تا ۱ سانتی متر می کارند. چنانچه هدف استفاده از برگ تربچه باشد فاصله کشت بذر ۲ سانتی متر در نظر گرفته می شود و قبل از آن که ریشه آن درشت شود تعدادی از تربچه های برگی را خارج کرده و فاصله را به ۱۵ سانتی متر می رسانند.

بذر مورد نیاز برای ۱۰۰ متر مربع زمین از انواع تربچه نقلی یا ریز ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم و برای انواع درشت ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم می باشد .

روش خطی ( ردیفکاری ) : در روش خطی ، بهتر است به ترتیبی بذرها را در شیارها قرار داد که فاصله بذرها از یکدیگر ۱ تا ۲ سانتیمتر ، فاصله شیارها از هم ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر باشند . سپس خاک اطراف شیارها را بر روی بذرها بخوابانند .

روش کرتی ( دستپاش ) : در روش کرتی ، بایستی دقت شود بذرها به طور یکنواخت در زمین پخش شوند .به این منظور می توان مقدار بذر مورد نیاز برای کاشت را با ۲ تا۳ برابر خاک نرم و یا ماسه مخلوط نموده ، تواما در زمین پاشید سپس با ماله چوبی یا شن کش روی آنها را پوشانید تا بذرها زیر خاک رفته و در معرض تابش مستقیم آفتاب و هوای آزاد قرار نگیرند همچنین در دسترس پرندگان نباشند .

چون تربچه معمولا پس از ۱۸ تا ۲۵ روز از تاریخ کاشت بذر ، قابل برداشت خواهد بود ، توصیه می شود که بذر آن را با سایر سبزیها بکارند تا زمین به خاطر کشت تربچه معطل نماند .به این منظور می توان تربچه را با سبزیهایی مانند : هویج در یک زمان و یک محل کاشت زیرا در حالی که تربچه برداشت می شود ، هویج شروع به رشد می کند و از زمین حد اکثر استفاده خواهد شد .

خاک

از نظر خاک ، زمان کشت را باید در نظر داشت ، به این معنی که برای کشت بهاره ، زمین شنی و سست بهتر از زمین رسی و شنی سخت می باشد .به عکس برای کشت انواع تابستانه در زمین‌های رسی و شنی و نمدار بهترین محصول بدست می آید

آبیاری

به علت رشد سریع، تربچه در فصول گرم هرچند روز یک بار به آبیاری نیاز دارد ولی در فصل پاییز و زمستان با توجه به وضع باران منطقه، زمین آبیاری می شود و نباید زمین کشت گیاه کاملا خشک شود.

نوسانات شديد در آبيارى باعث ترکيدن غده‌ها خواهد شد. آبيارى نامرتب و خشکى هوا در پوک شدن غده‌ها نيز اثر دارد. همچنين آبيارى و رطوبت زياد هم باعث بروز بيمارى مختلف خواهد شد. بنابراين در کشت زمستانه دادن ۵۰-۳۰  ليتر در متر مربع آب ضرورى است. در کشت‌هاى بعد از اسفند به مقدار بيشترى تا ۸۰ ليتر در متر مربع آب احتياج خواهد بود.

کود دهی

تربچه از لحاظ احتیاج به مواد غذایی و کود خیلی قانع است به نحوی که در زمینی با حداقل مواد غذایی می توان دو نوبت متوالی در سال تربچه را کاشت ولی برای برداشت محصول خوب و مرغوب تقویت زمین ضرورت دارد .کود دامی پوسیده  برای تربچه به مقدار ۴۰-۲۰  تن در هکتار مناسب است.

البته در مورد سبزی های غده ایی مثل ترب و تربچه و پیازچه توصیه می شود در کشت اول کود دامی استفاده نگردد زیرا احتمال دوشاخه شدن غده هست.

 سله شکنی

درصورتی که  خاک درصد رس بالایی داشته باشد،دراثر آبیاری خاکدانه ها باز و متلاشی شده و ذرات رس را جابه جا نموده و موجب سله بستن می شود ونفوذ پذیری را کاهش داده وخاک سفت وسخت می شود. برای جلوگیری از سله بستن و افزایش نفوذ پذیری گیاه تربچه نیاز به سله شکنی دارد،که باید نسبت به انجام ان اقدام کرد.

تنک کاری

تربچه همانند سایر گیاهان ریشه ای نیاز به تنک کاری دارند ،در غیر این صورت غده ها پوک می شوند و باید تنک کردن به موقع صورت گیرد. تنک کاری به روش سنتی و در سطح وسیع با ماشین های تنک انجام می شود.

بیماری ها

پژمردگی فوزاریومی ،سفیدک دروغی، لکه برگی

پژمردگی فوزاریومی: در هوای گرم، گیاه جوان زرد شده و به سرعت از بین می رود و با کوتولگی، زرد شدن یک طرف برگ، تغییر روند آوندها در ریشه همراه است که روش مبارزه آن استفاده از انواع مقاوم و اجتناب از کشت در خاک های آلوده

برای کنترل لکه برگی به روش شیمیایی با قارچ کش تری دیمورف با اثر درمانی ریشه کن کننده وحفاظتی است.

روش زراعی کنترل تناوب زراعی ، جمع آوری بقایا وحذف علف های هرز.

آفات تربچه

لارو پروانه، شته ،کرم ریشه  و نماتد

از آفات مهم تربچه لارو پروانه است که می بایست در موقع بذر پاشی، خاک را با محلول دیازینون ضدعفونی کرد. در هر صورت هر نوع سم پاشی قبل از تشکیل غده می بایست انجام گیرد.

شته و کرم ریشه که  باعث سوراخ شدن ریشه می شوند.

برای مبارزه با شته ها : استفاده از نوارهاي رنگي زرد چسبناك توصيه مي شود مبارزه شيميايي بااستفاده از سموم سيستميك صورت مي گيرد كنترل بيولوژيك با استفاده از پارازيتوئيدها و شكارچي ها و همچنين قارچ هاي بيماريزا انجام شده و از اقدامات زراعي مي توان به از بين بردن علف هاي هرز ميزبان آفت اشاره نمود.

برای مبارزه با کرم ریشه باسموم پودری وضد عفونی کردن خاک.

کنترل نماتد خاك مزرعه را با نماتد كش هاي مختلف مي‌توان انجام داد.

علف هرز

علف سلمه تره وتاج خروس و…

ترب‌ها دوست ندارند دورشان شلوغ باشد و در صورتی که ترب‌های دیگر یا علف هایِ هرز دورِ آن‌ها را بگیرند، ممکن است محصول ندهند. از بین بردنِ علف‌های هرز برای رشدِ مناسبِ ریشه امری ضروری است.

برای مبارزه با علف های هرز به روش مکانیکی و با استفاده از دست و روش های زراعی تناوب زراعی و آیش ، کنترل شیمیایی با استفاده از علف کش ها.

برداشت تربچه

برداشت محصول هنگامی است که تربچه ها ریز و گرد شده باشند. چنانچه در برداشت محصول تربچه تاخیر شود، غده های تربچه پوک خواهند شد.

بذر گیری تربچه

برای تهیه بذر تربچه باید از آخرین محصول پاییزه تربچه‌های سالم تر و خوش فرم تر را جدا کرده ، جمع آوری کرده و در زیر خاک خشک کنار هم خوابانده و در محل تاریک انبار کرد. در طول زمستان آنها را به همین شکل نگهداری نموده در اسفند تا فروردین ماه به تدریج آنها را از زیر خاک خشک خارج کرده ، به فواصل ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر می کارند . پس از مدت ۱۵ تا ۲۰ روز جوانه ها به تدریج ظاهر و گل ها تشکیل می شوند. در تیرماه و مرداد ماه بذرآنها می رسد . پس از رسیدن بذرها ، شاخه‌های حامل بذرها را که در غلاف ( غلاف بذرها را در داخل خود نگهداری می کند ) قرار دارد قطع نموده و دسته می کنند و در محل خشکی که هواگیر باشد خشک می کنند . پس از آنکه غلاف‌ها خشک شدند آنها را با ملایمت و به آهستگی به زمین می زنند ( می کوبند ) تا بذرها از داخل غلاف‌ها خارج شوند .آنگاه بذرها را از خاشاک جدا ساخته و در قوطی ، جعبه و یا پاکت در محل مناسبی نگهداری می کنند

توجه داشته باشید ، در مورد تربچه‌های زمستانه بایستی از بذر تربچه‌های پائیزه بذر تهیه نمود.

قوه نامیه بذر تربچه ( قدرت سبز شدن بذر ) در حدود ۵ سال است .به این معنی که بذر تهیه شده از تربچه برای کاشت بعدی حد اکثر تا ۵ سال قابل استفاده می باشد  ولی بهترین محصول از بذرهای جوان که حد اکثر ۳ ساله باشند بدست می آید .

آنچه در مورد نحوه کشت و مراقبت تربچه بیان شد شامل ترب، نیز می شود . فقط فاصله بین بوته‌های ترب ، بیشتر از تربچه خواهد بود همچنین مقدار بذر مصرفی ترب ، کمتر از تربچه ، بوده و مدت زمان سبز شدن ترب طولانی تر از تربچه خواهد بود

امیدواریم این مطلب توانسته باشد اطلاعات مفیدی را درباره کاشت و پرورش تربچه در اختیار شما عزیزان قرار داده باشد. خوشحال می شویم نظرات و تجربیات خود را در این زمینه با ما و سایر همراهان سایت رنگ وارنگ به اشتراک بگذارید.

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com