خصوصیات پایه و پیوندک | شرایط و ویژگی های پایه و پیوندک

در مطلب قبلی به نکاتی درباره پیوند زدن ،مزایا و معایب آن پرداختیم . در این مطلب می خواهیم نکات بیشتری  را پیرامون  پایه و پیوندک با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم.امیدواریم مورد توجه شما قرار بگیرد. در ادامه با ما همراه باشید.

بخش بالایی گیاه پیوندی، پیوندک (scion )و بخش پایینی که ریشه‌های گیاه را در بردارد پایه( Stock) نامیده می‌شود. به عبارت دیگر پیوندک به اندامی گفته می شود که از گیاه  مادری و مورد نظر انتخاب نماییم ومعمولاً قسمت هوایی را تشکیل می دهد و پایه گیاهی  است که در جای اصلی قرار گرفته و پیوندک را روی آن به طرق مختلف قرار می دهیم و رشد گیاه را شامل می‌شود.

پایه و پیوندک باید هر کدام دارای خواص و صفاتی باشد تا پیوند زدن ممکن و یا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه گردد ،بدون تردید هر قدر این دو قسمت از نظر صفات ژنتیکی، مشابه و از لحاظ گیاه شناسی دارای خویشاوندی نزدیکتری باشد به همان نسبت جوش خوردن بافتها در محل پیوند آسانتر و پایداری پیوند مطمئن‌تر است.

پایه ها یی که برای پیوند به کار برده می شوند معمولاً بر حسب نوع پیوند و سن آن و محل اخذ پیوندک، پایه های خشبی(چوبی) و یا علفی هستند . این نکته را بایستی توجه نمود که ناحیه پوست ، زنده و فعال باشد. اهمیت پایه در کیفیت پیوند و چگونگی آن و همچنین مقاوم و یا حساس بودن به عوامل بیماری زا همیشه مورد توجه متخصصین این فن بوده است. به طور کلی پایه ها را به دو گروه پایه های بذری  و پایه های کلونی تقسیم می کنند.

پایه های بذری به پایه هایی گفته می شود که به طریقه جنسی به دست می آیند .

در انتخاب بذر برای پایه نکات زیر باید رعایت گردد:

۱.تهیه بذر یکنواخت و یکسان .

۲.رعایت فاصله کشت یکسان برای تولید گیاهان یکسان

با توجه به نکات فوق ، می توان از تغییرات زیاد جلوگیری کرد وچنانچه  تغییراتی مشاهده شود مربوط به تغییرات آب و هوایی و خصوصیات خاک خواهد بود.

پایه های کلونی به پایه هایی گفته می شود که از راه تکثیر غیر جنسی (خوابیدن – قلمه های ریشه دار) ازیاد می یابند . هر یک از پایه ها از نظر وراثتی با دیگر گیاهان مشابه بوده می باشند. پایه های کلونی از نظر  تولید گیاهان یکسان و یکنواخت ،حفظ برخی از صفات مفید، مقاومت به بیماری و رشد و نمو مورد توجه هستند (اقتصادی نمودن تولید) .امروزه در علم باغبانی استفاده از پایه های کلونی بسیار مورد توجه است. در تهیه پایه به روش کلونی ، رعایت برخی از مسائل زیرالزامی است :

۱.پایه ها عاری از ویروس باشند .

۲.پایه های رویشی برای مناطق مختلف تست رقم شوند.

۳.پایه های رویشی نیاز به تکنیک های فنی دقیق دارند که بایستی آموزش همگانی لازم به باغداران داده شود.

میان پایه (پیوند واسطه ای )

میان پایه عبارتست از اندامی  که بین دو قسمت پایه و پیوندک قرار داده می شود. میان پایه برای منظورهای مختلفی به کار برده می شود ،مانند: پیشگیری از ناسازگاری بین پایه و پیوندک و استفاده از تنه مقاوم به سرما یا استفاده از مزایای خواص کنترل کننده رشد آن.

بهترین پایه باید دارای شرایط  زیر باشد:

۱.مقاومت به سرما: این موضوع در نواحی گرمسیر و یا نقاطی که دارای آب و هوای معتدل می باشند چندان دارای اهمیت نیست ولی در مناطق سردسیر برای دوام درخت پیوندی و برداشت بهره کافی باید پایه هایی انتخاب نمود که در مقابل سرمای سردترین زمستان محل مقاومت کند و مخصوصاً این نکته را باید در نظر گرفت که مقاومت پایه به این عمل باید بیشتر از مقاومت پیوندک باشد چون اگر پایه به سرما حساس تر از پیوندک باشد، در سالهای خیلی سرد و فوق العاده درخت پیوندی به کلی از ریشه خشک می شود در صورتی که اگر مقاومت آن زیادتر شد، در چنین سالی هر وقت پیوندک در اثز سرما ازبین رفت می توان ازریشه قوی یا زیاد پایه که در مقابل سرما استقامت کرده استفاده نموده  و مجدداً آن را پیوند کرد.در این صورت نمو پیوندک سریع بوده زودتر از درختی که پایه آن جوان و ضعیف است میوه خواهد داد.

۲-ازدیاد پایه: برای پایه نوعی را باید انتخاب نمود که تکثیر آن به آسانی و با هزینه کم میسر باشد و مخصوصاً تا جایی که ممکن است باید پایه را به وسیله غیر تناسلی ازدیاد کرد زیرا فقط در این صورت است که پایه ها یکنواخت و از یک جنس بوده و با در نظر گرفتن اثر متقابل پایه و پیوندک در یکدیگر باغ یکنواخت به دست می آید و بهره برداری از آن آسانتر و کم هزینه تر می شود.

۳- مقاومت به بیماریها: یکی از شرایط مهم در انتخاب پایه مقاومت آن به انواع مختلف بیماریها و آفات می باشد .مثلا درباره انواع مو که از نظر علمی به ویتیس وینفرا معروف است ( کلیه موهای ایران از این نوع است ) مورد حمله حشره زیر زمینی واقع می گردد که فیلکسر نام دارد.این آفت روی ریشه مو زندگانی می کند و در مدت نسبتاً کمی درخت را خشک نموده از بین می برد.در مقابل موهای محلی ایران یک نوع دیگردرخت انگور یافت می شود که اصل آن از آمریکا بوده و این حشره به ریشه آن صدمه نمی زند.

خوشبختانه این آفت در ایران مشاهده نشده ولی هر گاه در ناحیه شیوع یافت باید موی ایرانی را روی پایه آمریکایی پیوند نمود.تا بوته انگور از گزند فلیکسر در امان بماند.

۴- آسانی عمل پیوند زدن:پوست پاره ای از گیاهان به سختی از چوب جدا می شود ودر بعضی دیگر پوست به اندازه ای نازک است که جدا کردن آن از چوب  مقدور نمی باشد و این موضوع در پیوند تاجی و شکمی دارای اهمیت فراوان است.بنابراین در مورد پیوند کردن باید نوعی از گیاه به عنوان پایه انتخاب شود که به آسانی بتوان پوست آن را از چوب جدا نمود.

۵- مقدار و نوع ریشه:گیاهانی که دارا ی ریشه سطحی و قوی می با شند بر گیاهانی که دارای ریشه عمودی و ضعیف می باشند از نظر پایه ارجحیت  دارند چون تغییر مکان دادن درختانی که ریشه سطحی دارند به مراتب آسانتر و موفقیت در گرفتن آنها در محل اصلی بیشتر از درختانی است که دارای ریشه عمودی هستند.

۶- پا جوش دادن پایه:درختانی که پاجوش زیاد تولید می نمایند صلاحیت آن را ندارند که به عنوان پایه مورد استفاده قرار گیرند زیرا پاجوش باعث ضعف درخت پیوند و درنتیجه نامرغوبی میوه آن می شود و از بین بردن یعنی کندن آنها نیز مستلزم صرف وقت و هزینه زائد است.مثلاً برای ازدیاد و انتشار انواع یاس درختی یا خوشه ا ی اصلاح شده بهتر است از برگ نو به عنوان پایه استفاده شود تا یاس درختی معمولی و نرک زیرا نوع اخیر بنابر طبیعت تولید پاجوش زیاد می نماید در صورتی که برگ نو کمتر پاجوش می دهد.

۷- توافق پایه با انواع مختلف خاک:هر چند یک نوع معین از گیاه را نمی توان در خاکهای مختلف کاشت و از نظر علمی یک نوع معین از گیاه  در نوع معینی از خاک بهترین نتیجه را می دهد ، به هر حال از نظر اقتصادی و تهیه نهال پیوندی برای فروش باید سعی نمود که پایه انتخاب شده در بیشتر انواع خاک ها زندگی  کرده و بهره کافی بدهد.

پیوندک نیز مانند پایه دارای صفاتی می باشد که ذیلاً به شرح آن می پردازیم :

۱- قرابت و تجانس آن با پایه به قسمی که شرح آن گذشت.

۲- پیوندک باید یکساله باشد.در پیوند پائیزه می توان از شاخه های همان سال یعنی از شاخه هایی که در بهار ظاهر شده اند استفاده نمود.سن پیوندک نباید از یکسال تجاوز نماید ولی باید کاملاً رسیده باشد .یعنی چوب آن به اندازه کافی سفت گردیده ،مواد ذخیره کافی در آن جمع باشد.

۳- پیوندک باید از شاخه های گل یا میوه دهنده پایه مادر تهیه شود.پیوندی که از شاخه نرک برداشت شود معمولاً میوه نخواهد داد.

۴- بهتر است پیوندک را از قسمت وسطی شاخه تهیه نمایند زیرا جوانه های قسمت فوقانی خیلی جوان و ضعیف هستند و جوانه های تحتانی شاخه کم محصول می باشند.

۵- در درختانی که دوره استراحت کامل دارند برای پیوند بهاره باید پیوندک را بعد از شروع دوره استراحت و قبل از بیدار شدن پایه مادری از خواب زمستانه تهیه نمود.هر گاه خطر یخبندان و سرمای شدید در بین باشد قطع پیوندک از درخت مادر قبل از یخبندان باید انجام گیرد زیرا سرمای شدید شاخه ها را خشکانیده و از بین می برد.

در نگهداری پیوندک هایی که قبل از موعد پیوند کردن از شاخه مادری جدا می کنند باید دقت زیاد نمود و آنها را در محلی نگه داشت که سرما به پیوندک صدمه نزند و گرمای بی موقع نیز باعث بیدار شدن و در نتیجه تبخیر و خشک کردن آنها نشود . برای این منظورشاخه ها را در خزه و یا در خاک اره مرطوب در مکانی که حد اکثر ۵ تا ۶ درجه حرارت داشته باشد نگاه می دارند.برای حفظ پیوندک از سرما و یا گرما ممکن است آنها را در نقطه ای از باغ زیر خاک کرد.

۶- پیوندک و پایه در یک درجه از فعالیت حیاتی باشد و اگر این امر ممکن نشود پایه نسبت به پیوندک جلو باشد یعنی دارای فعالیت بیشتر باشد.به عبارت دیگر پایه باید قبل از پیوندک از خواب زمستانی بیدار شده شروع به فعالیت نماید ( در پیوند بهاره ) زیرا در غیر این صورت پیوندک قبل از جوش خوردن با پایه شروع به فعالیت کرده در اثر تبخیر و از دست دادن جزیی ذخیره غذایی که با خود همراه دارد و نرسیدن مواد غذایی از پایه قبل از جوش خوردن خشک می شود.

دو پیوندی : وقتی بیش از دو گیاه را به طور عمودی با هم ترکیب کنیم اصطلاحا به آن دو پیوندی گویند. به وسیله پیوند، می توان قسمت سومی را نیز بین پایه و پیوندک قرار داد که میان پایه نامیده می شود . در ازیاد نباتات دلیل های متعددی برای استفاده از دو پیوندی وجود دارد :

۱.به کاربری میان پایه ،از بین بردن برخی از انواع نا سازگار را ممکن می سازد.

۲.میان پایه ممکن است تأثیر خاصی  بر روی رشد درخت پیوندی داشته باشد .

۳.به هنگامی که ویژگیهای میان پایه شدیداً مورد توجه قرار می گیرد ، ممکن است پیوندکی مشخص برای مقاومت در برابر بیماری لازم باشد.

۴.میان پایه ممکن است که خصوصیات و ویژگی هایی داشته باشد (مثلاًمقاومت در برابری بیماری یا سرما ) که این ویژگی در پایه یا پیوندک دیده نمی شود.این امر، کاربرد میان پایه را به عنوان پیکره اصلی درخت ارزشمند می سازد .

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com