آشنایی با علف هرز و ویژگی آن:

بشر از زمان قدیم به کشاورزی توجه داشته است و همیشه در جهت بهبود و توسعه آن کوشیده و برای افزایش تولیدات و رونق کشاورزی از تمام عوامل و امکانات موجود در هر دوره بهره گرفته است.روند افزایش جمعیت جهان از یک سو  و تولیدات کشاورزی و نحوه توزیع آنها از سوی دیگر نشان می دهد که تامین مواد غذایی مورد نیاز بشر با مشکلات فراوان همراه است و تعداد قابل توجهی از مردم از کمبود مواد غذایی و سوء تغذیه رنج می برند.

افزایش تولیدات کشاورزی به دو طریق امکان پذیر است :

۱.ازدیاد سطح زیر کشت : در زمینه افزایش تولید در واحد سطح باید اصول و قواعد کشاورزی به موقع ودر حد معقول به کار گرفته شود و از عوامل تولید حداکثر استفاده به عمل آید.

۲ .افزایش عملکرد در واحد سطح : افزایش سطح زیر کشت در بسیاری از مناطق با محدودیت هایی از قبیل نبودن اراضی مساعد و کمبود منابع آب و سایر وعوامل تولیدی روبروست

یکی از اصول بسیار مهم کشاورزی که تاثیر قابل توجهی در افزایش تولید در واحد سطح دارد آن است که محصول را در مراحل مختلف تولید از گزند عوامل زیان آور حفظ کنند.همواره بخشی از تولیدات کشاورزی بر اثر حمله ی این نوع عوامل از لحاظ کمّی‌ و کیفی آسیب می بینند و در بعضی موارد کل محصول از بین می رود.به غیر از سیل،تگرگ،باد و سرمای بی موقع،عوامل دیگری مانند:بیماریهای گیاهی،آفات و علفها هرز به محصولات کشاورزی خسارت وارد می کنند.

علفهای هرز به عنوان یکی از مهم ترین عوامل کاهش دهنده محصولات کشاورزی به شمار می روند، به طوری که مشکلات این گیاهان،میلیونها کشاورز و هزاران محقق را به خود مشغول داشته است.به عقیده برخی از محققان ،خسارت علفهای هرز به محصولات زراعی می تواند بین ۱۰تا ۱۰۰ درصد متغیر باشد و اگر این گیاهان به درستی کنترل یا مدیریت نشوند،زیان آنها به تولیدات کشاورزی می تواند بیش از آفات و بیماریها باشد.  از۲۵۰۰۰۰ گونه گیاهی شناخته شده حدود ۲۵۰ گونه (۱/۰ درصد)آن علف هرز می باشند که ۷۶ گونه از آنها جزء مضر ترین علفهای هرز دنیا به شمار می روند.این ۷۶ گونه به ۳۰خانواده گیاهی تعلق دارند که حدود نیمی ازآنها با آنکه در کشور ما سابقه طولانی دارد اما تا دهه اخیر به عنوان فعالیتی جنبی به حساب می آمد.شناخت بیشتر نقش علفهای هرز در کاهش تولید باعث آن گردیده که در سالهای اخیر توجه به شناخت و کنترل این گیاهان بیشتر شود. به طوری که امروزه تلاش تعدادی ازکشاورزان ما درجهت کنترل علفهای هرز،مبتنی بر روشهای علمی است که درکشور های پیشرفته رایج می باشد. از طرف دیگر مشکلات زیست محیطی ناشی ازکاربرد بی رویه علفکش ها سبب شده که در رابطه با کنترل علفهای هرز قبل از هر چیزتوجه ویژه ای به شناخت بیولوژی واکولوژی این گیاهان معطوف شود.

از عوامل زنده موثر در تعیین پوشش گیاهی یک منطقه می توان به اثرات متقابل علف های هرز با یکدیگر و با گیاهان زارعی ، اثرات متقابل موجودات ذره بینی خاک و حشرات با علف های هرز و اثرات متقابل فعالیتهای کشاورزی و علف های هرز اشاره نمود. وجود برخی از علف های هرز در یک منطقه موجب کندی و یا توقف رشد تعداد زیادی از گیاهان مجاور می شوند .برخی از قارچ ها  و حشرات با تجزیه بقایای گیاهان در خاک موجب فراهمی مواد معدنی حاصل از آنها برای گیاهان مجاور  شده و به این ترتیب موجب تغییر در ترکیب گیاهان می شوند . اجرای عملیات زارعی توسط انسان نیز گونه های طبیعی منطقه را مورد تخریب  قرار داده و توالی را به سمت ظهور گیاهان خودرو سوق می دهد. به طور خلاصه ، گیاهان وقتی علف هرز محسوب می شوند که در بهره برداری از زمین و منابع آب ممانعت ایجاد کرده و یا مزاحم آسایش و رفاه انسان بشوند. برای دست یابی به یک نظر جامع درمورد مسئله علف های هرز ، شناخت دقیق فلور علفهای هرز ضروری است، در حقیقت ماهیت فلور علفهای هرز تا حد زیادی زمان و روش کنترل را تعیین می کند.

به گیاهان زارعی و علف های هرز موجود در هر منطقه فلور آن اطلاق می شود که به دلیل سازش با محیط نسبت به سایر گیاهان رشد بهتری دارند و هر گاه انسان بنا به عللی از حمایت گیاهان زارعی دست بردارد ، علف های هرز تمام منطقه را فرا گرفته و موجب از بین رفتن گیاهان زراعی می شوند .بنا براین شناسایی و برآورد جمعیت علفهای هرز هر منطقه به عنوان  یک نیاز اولیه برای اتخاذ روشی موثر در اجرای برنامه های کنترل مطرح است. شناسایی فلور علفهای هرز یک منطقه علاوه بر نقشی که در مدیریت این گیاهان دارد،می تواند در زمینه استفاده های دارویی از این گیاهان نیز حائز اهمیت باشد.

تعریف علفهای هرز:

علف هرز گیاهی است که به طور ناخواسته در مزارع و باغها می روید. برای زراعت اصلی میهمانی نا خواسته است که کمیت و کیفیت و در نتیجه ارزش اقتصادی محصول زراعی را به شدت پایین می آورد و ضمن ایجاد اختلال در عملیات زراعی،هزینه های تولید را بالا می برد. اصطلاح علف هرز در مقابل آن دسته از گیاهانی به کار می رود که کشاورز آنها را کشت می کند. بین علفهای هرز، گیاهان بسیاری هستند که مصرف خوراکی یا دارویی دارند، ولی چون نا خواسته روییده اند،دست پرورده انسان نیستند، و رقیبی برای محصولات کشت شده به حساب می آیند ضرر آنها برای محصول به مراتب بیش از منفعتشان است.

گفته می شود که گندم در مزرعه جو علف هرز است،یعنی با وجود ارزشی که گندم دارد چون به طور خودرو در جایی روییده است که کشت آن هدف کشاورز نبوده علف هرز محسوب می شود . به طور کلی هر گیاهی که بیجا رشد کرده باشد علف هرز است. از گیاهان خودرویی که در یک مزرعه می رویند ،بعضی مانند پنیرک و گل قاصد همیشه و در همه جا علف هرز محسوب می شوند؛ ولی بعضی را همیشه علف هرز نمی نامیم.

ویژگی های مشخص علف هرز:

یک گیاه هرز علاوه بر ناخواسته بودن مشخصه های دیگری نیز دارد:

۱.دارا بودن قدرت تولید بذر و در نتیجه تولید جمعیتهای بزرگ؛ علف های هرز معمولاً مقدار خیلی زیاد بذر تولید می کنند. برخی از انواع آنها چندین نسل در سال دارند و با توجه به قدرت تکثیر و باروری آنها از طریق ریزوم (ساقه زیرزمینی)، استولون (ساقه رونده)، غده، پیازچه، قطعات ریشه و غیره طبیعت رقابت کننده ای دارند.

۲.داشتن قدرت فراوان برای تثبیت سریع جمعیت خود در زمین؛

۳.علف های هرز قادر هستند بدون کشت شدن در هر جائی ظاهر شده و رشد نمایند؛

۴.توانایی حفظ قوه نامیه بذرهای دفن شده برای مدت طولانی؛

۵.سازگاری وسیع برای انتشار در شرایط گوناگون؛

۶.دارا بودن اندامهای رویشی تکثیر شونده؛

۷.توانایی اشغال سریع اراضی آماده شده که کشاورز برای کشت و زرع و تولید مایحتاج خود در نظر گرفته است.

۸.رشد علف های هرز سریعتر از گیاهان زراعی است و در استفاده از محل زندگی خود کارآیی زیادتری دارند.

۹.علف های هرز بسیار کم توقع تر از گیاهان زراعی کشت شده می باشند و در شرایط های نامساعد خاک و آب و هوائی، قادر به رویش و مقاومتر از گیاهان زراعی هستند و ممکن است در چنین شرایط هایی به خواب بروند.

با توجه به اینکه تمام گیاهان سبز برای رشد و نمو به نور،آب و مواد غذایی  نیاز دارند سایه افکنی و مصرف آب و مواد غذایی به وسیله علف هرز باعث می شود که برای رشد گیاه زراعی کمبود به وجود آید.

موفقیت علف هرز در این رقابت به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله: زمان جوانه زدن علف های هرز و گیاه زراعی،تراکم علف هرز در مزرعه،فرم رویش علف هرز و عوامل دیگری که بعدا بررسی خواهند شد. باید توجه داشت که يكي از مشكلات جدي باغداران، از بین بردن علف هاي هرز مي باشد. علف های هرز با ايجاد رقابت برای به دست آوردن آب و غذا و همچنین با ميزباني برخي از آفات مانند سن ها مشكلاتي را براي باغداران ايجاد می کنند. سالانه هزینه های زیادی نظیر هزینه نیروی کارگری، هزینه ماشینی و هزینه خرید انواع سموم به منظور از بین بردن علف های هرز صرف می شود، که هریک به نوبه خود در افزایش هزینه های تولید سهم داشته و همچنین استفاده نادرست و بی رویه از مواد شیمیایی در کنترل علف های هرز موجب به خطر انداختن سلامت غذایی و ایجاد آلودگی های زیست محیطی می شود. شناخت دقيق علف هاي هرز و آشنايي با دوره زندگي آنها ، به كشاورزان اين امكان را مي دهد تا با مديريت علمي، موجب افزايش محصول شوند . همچنین با استفاده موثر سموم و خودداري از مصرف بي رويه آنها، از بروز مقاومت در علف هاي هرز جلوگيري نماييد.

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com