طبقه بندی علف های هرز سری اول:

شناسایی کامل علف های هرز اولین گام در اجرای یک برنامه دقیق کنترل گیاهان هرز است و به منظور شناسایی و انتخاب بهترین و موثر ترین روش کنترل ، طبقه بندی علف های هرز ضروری است . علف های هرز  از نظر گیاه شناسی دارای خانواده های متعدد و دارای جنس ها و گونه های زیادی هستند . علف های هرز  دارای چندین روش طبقه بندی می باشد :

علف های هرز از نظر طول دوره رشد ( یک ساله ، دو ساله و چند ساله ) ، نحوه تکثیر ( جنسی و غیر جنسی ) ، فصل رویش ( بهاره ، پاییزه و… ) شکل برگ (پهن برگ و باریک برگ ) ، استحکام ساقه ( علفی ، خشبی ونیمه خشبی ) ، محل رویش ( علف های هرز مزارع غلات ، گیاهان صنعتی ، علوفه ای ، سبز یجات ، صیفی جات ، باغات اراضی غیر زراعی و… ) ، زیستگاه ( خشکی زی و آبزی ، اجباری ، اختیاری ، عمومی ومعرف و اتفاقی ) ، نیاز به نور ( زیرین و رویین ) و نحوه تغذیه ( اتو تروف ، نیمه انگل و انگل ) طبقه بندی می کنند .

در تولید محصولات زارعی شناخت دوره زندگی علف های هرز در زمان مناسب کنترل موثر تر آن را امکان پذیر می سازد . شناسایی علفهای هرز به ما در جهت کنترل بهتر آنها کمک می نماید .علفهای هرز از تنوع زیادی برخودار بوده و در مناطق مختلف وشرایط متفاوت از قییل ارتفاع ،شیب،نوع خاک (اسیدی یا قلیایی)،رطوبت وشرایط مختلف اقلیمی علفهای هرز متنوعی را می بینیم  علفهای هرز در مقایسه با محصولات زراعی به شرایط سخت محیطی ،رطوبت کم،غیر حاصلخیز بودن خاک و در حالت کلی به حداقل امکانات جهت رشد عادت کرده اند و با توجه به روشهای تکثیری متفاوت کنترل آنها مشکل می باشد .
علف های هرز چند ساله علاوه بر تکثیر از طریق بذر ، به روش رویشی نیر پایه های جدید تولید می کنند.
جوانه زنی گیاهان هرز پاییزه در فصل پاییز اتفاق می افتد وبه دلیل پیش رسی بیشتر در زارعت های بهاره خسارت ایجاد می کنند و حساسیت به سرما در انواع بهاره نیز از جوانه زنی آنها  در فصول سرد سال جلوگیری می کند . علف های هرز آبزی تمام یا بخشی از دوره زندگی خود را درآب سپری می کنند.
در بین انواع مختلف علف های هرز برخی اجبارا در داخل مزارع و تعدادی دیگر در هر محیطی رویش می کنند . در این میان می توان به علف های هرز معرف اشاره نمود که دامنه تحمل محدودی داشته و تحت شرایط اکولوژیک خاص رشد پیدا می کنند و ممکن است به صورت اتفاقی در سایر مکانهایی که برای رشد آنها مناسب نمی باشد ، نیز رویش کنند. اکثر علف های هرز در گروه گیاهان اتو تورف قرار می گیرند. این گیاهان به دلیل دارا بودن ریشه و کلروفیل می توانند با انجام فتوسنتز مواد غذایی مورد نیاز خود را بسازند ،که علف های هرز نیمه انگل و انگل نیز به صورت پازاریت از مواد غذایی ساخته شده توسط این گیاهان استفاده می کنند.حال به بررسی چند مدل ازطبقه بندی علف های هرز  می پردازیم:

۱-طبقه بندی علف های هرز  از نظر طول دوره رشد ( یک ساله ، دو ساله و چند ساله ):

بوم شناسی و مدیریت علف‌های هرز یکساله، دوساله و چند ساله با یکدیگر تفاوت دارد. بیش از ۸۰ درصد علف‌های هرز اکثر مزارع علف‌های هرز یکساله هستند. دوره زندگی یک گیاه با جوانه زدن شروع می شوند و با تولید مثل پایان می پذیرد.
الف)علف‌های هرز یکساله( Annual weeds): که در یک فصل رشد کرده، تولید مثل نموده و از بین می‌روند.این گروه از علف های هرز بزرگترین گروه علف های هرز جهان را تشکیل می دهند یعنی حدود ۴۶% علف های هرز در این گروه قرار دارند . این گیاهان همان گونه که از نامشان پیداست دوره زندگی آنها کمتر از یکسال طول می کشد. زندگی بعضی از علف های هرز این گروه به حدود ۹ ماه می رسد و بعضی از آنها خصوصاً در مناطق خشک از رویش تا بذردهی حدود ۶ هفته عمر می کنند . این گیاهان بعد از تولید دانه خشک شده و از بین می روند و به عبارت دیگر منظره فصلی دارند . با توجه به اینکه ضعیف ترین مرحله رشدی علف های هرز یکساله زمان جوانه زنی آنها است ، لذا بایستی عملیات کنترل در اوایل دوره رشد انجام گیرد .
علف‌های هرز یکساله تنها توسط بذر تولید مثل و تکثیر می‌یابند، اما تعداد بسیار زیادی (چند هزار) بذر تولید می‌کنند که در خاک حفظ می‌شود و تضمین مناسبی برای رشد آن‌ها در سال‌های بعد است. به علاوه، بذر بسیاری از علف‌های هرز یکساله می‌توانند سال‌ها به صورت خواب در خاک باقی بمانند و به مجرد مساعد شدن شرایط محیطی، جوانه زده و رشد نمایند. روش‌های مدیریتی مناسب برای علف‌های هرز یکساله در راستای حذف آن‌ها از مزرعه قبل از تولید بذر می‌باشد. اگر این علف‌های هرز امکان تولید بذر نمایند، بسیاری از آن‌ها خواهند توانست هم زمان با کشت گیاه زراعی رشد خود را شروع کنند و رقابتی جدی را با گیاه زراعی به وجود بیاورند.در واقع این طور می توان گفت که علفهای هرز یکساله آنهایی هستند که همه مظاهر زندگی آنها در یک سال یا کمتر از یک سال طول می کشد.
بعضی از گیاهان این دوره را در مدت یک ماه یا کمتر طی می کنند و بیشتر به نواحی گرمسیر تعلق دارند که با استفاده از بارانهای نادر سبز می شوند و بر اثرگرمای زیاد در مدت کوتاه به ثمر رسیده از بین می رود،مانند ستیپا و بعضی از گونه های شقایق پاپاور.
برخی دیگر در همان اوایل بهار که شرایط رویش مساعدتر است در یک دوره کوتاه و قبل ازآنکه محصول زراعی به ثمر برسد به تکامل می رسند،مثل سورنجان.
برخی هم به همراه محصول زراعی به نمو خود ادامه داده با به دست آمدن محصول زندگی آنها به پایان می رسد،مانند تلخه. در صورتی که شرایط زندگی مثل نور،رطوبت و گرما برای این گونه علفهای یکساله فراهم باشد ممکن است در همان سال نسلهای دیگری نیز تولید کنند.به طورکلی،علفهای هرز یکساله با بذر سبز می شوند و دوره زندگی خود را یک سال کامل می کنند. گیاهان یکساله ممکن است تابستانی یا زمستانه باشند.گیاهان یکساله تابستانه گیاهانی هستند که پس از گرم شدن هوا از اوایل تا اواخر بهار جوانه زده ،پس از رشد کردن و گل دادن تا اواخر تابستان بذر تولید می کنند و گل و میوه داده در پاییز از بین می روند. و زمستان را بصورت بذر به سر می برند مثل تاج خروس، تاجریزی ،  توق ، سلمه تره ،چچم ، خرفه ، سوروف این گروه از گیاهان قادرند در حرارت های بالای ۱۴ درجه سانتیگراد جوانه بزنند .
گیاهان یکساله زمستانه به گیاهانی اتلاق می گردد که قادرند در حرارت های کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد جوانه بزنند ، یعنی صفر فیزیولوژیک آنها ( شروع فعالیت های متابولیکی ) پائین تر از ۸ درجه است . این گروه از گیاهان در پائیز قبل از یخبندان و یا در اواخر زمستان پس از برطرف شدن یخبندان جوانه می زنند،در پاییزجوانه می زنند، قبل از یخبندان تولید برگهای خوابیده یا روزت کرده در بهار سال بعد به رشد خود ادامه می دهند و پس از گل دادن و تولید بذر در تابستان می میرند.، مانند یولاف وحشی ، تربچه وحشی ، قدومه ، ماشک وحشی ، سیاه دانه یا سیاه تخمه ،جو میش و بسیاری از گیاهان خانواده شب بو

ب)علف‌های هرز دو ساله Bienal weeds:
این گروه از گیاهان حدود ۹% علف های هرز جهان را تشکیل می دهند . این گیاهان دوره زندگی خود را در طول ۲ سال کامل می کنند ، بدین معنی که در سال اول رشد رویشی داشته و مواد غذایی ذخیره می کنند و در سال دوم گل داده و میوه و بذر تولید می کنند . بسیاری از گیاهان این گروه اگر در اواخر تابستان برویند و سرمای زمستان را به حالت سبز بگذرانند در بهار سال بعد گل خواهند داد و اگر در بهار برویند گل دادن آنها تا بهار سال بعد به تأخیر می افتد .علف‌های هرز دو ساله چرخه زیستی دو ساله دارند که در سال اول رشد رویشی و در سال دوم تولید مثل می‌کنند و در سال اول ارتفاع چندانی ندارند و در سطح زمین باقی می‌مانند، زیراتنها ریشه، ساقه و برگ تولید می‌کنند. در سال دوم رشد عمودی آن‌ها آغاز می‌شود و گل و بذر تولید می‌کنند. راهبرد‌های مدیریتی مناسب برای این دسته از علف‌های هرز، در سال اول مشابه با مدیریت علف‌های هرز چند ساله (حذف کامل آن از مزرعه) و در سال دوم مشابه علف‌های هرز یکساله (حذف و نابودی علف هرز قبل از تولید بذر) می‌باشد. اغلب گیاهان این گروه از خانواده چتریان Umbuliferae هستند .تکثیر و پراکنش این گروه نیز فقط از طریق بذر انجام می شود و ریشه رویی تنها در تداوم زندگی آنها از سال اول به دوم نقش دارد . ریشه این گروه از علف های هرز معمولاً به صورت راست ، پرحجم و گوشتی است و به عنوان بخش ذخیره کننده مواد غذایی عمل می کند . خسارت این گونه از علف های هرز در سال اول رشد به دلیل توسعه سیستم ریشه ای بیشتر درخاک و از نظر جذب آب و مواد غذایی است و کولتیوار زنی مخصوصاً در سال اول در کنترل آنها نقش مهمی دارد . در کنترل شیمیایی این دسته از علف های هرز نیز بایستی از سموم سیستمیک استفاده نمود بعضی از این دسته از علفهای هرز ممکن است در صورت مهیا بودن شرایط نمو در یک سال دوره دوساله را طی کنند..نمونه هایی از علفهای هرز دوساله عبارتند ازهویج وحشی،سگ زبان،شوکران،شنگ و گیاهان خانواده چتریان و اسفناجیان.

ج)علف‌های هرز چند ساله: سه یا بیش از سه سال زندگی می‌کنند.
بسیاری از علف‌های هرز چند ساله بسیار بیش از سه سال زندگی می‌کنند. دوره زندگی این گیاهان بیشتر از ۲ سال بوده و اغلب در صورت مساعد بودن شرایط بدون محدودیت زمانی به زندگی خود ادامه می دهند و هر ساله با استفاده از ذخایر اندام های زیرزمینی نظیر ریشه های خزنده ، استولون ، ریزوم و پیاز ریشه ، ساقه و برگ تولید کرده و گل و میوه می دهند تقریباً تمام این گونه‌ها از طریق بذر تولید مثل می‌کنند. اما بعضی از آن‌ها نیز با تکثیر رویشی حاصل از گره‌های زیر زمینی که بر روی ریشه‌ها و ساقه‌ها قرار دارند تولید مثل غیر جنسی دارند. متأسفانه این نکته بدین معنی است که اگر شما اندام‌های هوایی چنین علف‌های هرزی از بین ببرید، آن‌ها قادرند با خروج اندام‌های هوایی از بخش‌های زیر زمینی خود حتی گیاهانی بیش از قبل تولید کنند.در اکثر موارد مدیریت مناسب این علف‌های هرز به معنی حذف و ازبین بردن فیزیکی اندام‌های هوایی و ریشه‌های این گیاهان که بعضی از موارد بیش از یک سال طول می‌کشد و یا کنترل شیمیایی آن‌ها می‌باشد. اگر این علف‌های هرز چند ساله در بوم نظام‌های کشاورزی شایع باشند، تأثیر رقابتی شدیدی بر گیاهان زراعی سیستم خواهند داشت، زیرا سیستم ریشه‌ای آن‌ها به خوبی توسعه یافته است و دارای مواد غذایی ذخیره‌ای هستند که می‌توانند از آن برای رشد ساقه‌ها و برگ‌ها استفاده کنند. نمونه هایی ازاین گونه علفهای هرز چند ساله از این قرارند: شیرین بیان،بارهنگ،ترشک،گل قاصد،پیچک، قیاق،مرغ،یونجه باغی،والک، برخی از پیاز های علفی و بوته های نسترن و زرشک.
علفهای هرز چند ساله خود به دسته های کوچکتری مثل چند ساله ساده،چند ساله خزنده،چند ساله های پیاز دار و … تقسیم می شوند.

علفهای هرز چند ساله ساده غالبا با بذر تکثیر می شوند و به کمک اندامهای رویشی،مثل ریشه پایایی که دارای یقه است زمستان را می گذرانند؛و اگر قسمتی از ریشه آنها قطع یا زخمی شوند قسمتی از ریشه می تواند گیاه جدیدی را به وجود آورد،مثل گل قاصد یا ترشک.
علفهای هرز چند ساله خزنده علاوه بذر با اندامهای رویشی مانند ساقه رونده و ریزوبیوم نیز تکثیر می یابند،مثل مرغ و قیاق که با همین اندامهای رویشی زمستان را می گذرانند.
علفهای هرز غده ای و پیاز دار به وسیله غده و در واقع ریزومهای تغییر شکل یافته با محیط سازش یافته تکثیر می شوند مانند آویار سلام که یا به وسیله ی پیاز یا برگ تغییر شکل یافته زیاد می شوند مثل سیر وحشی ، کلاغک ،  زرد پیازک ، چمن هرز از طریق پیاز تکثیر حاصل می کنند.این گیاهان با همین اندامها زمستان گذرانی می کنند.

کنترل گیاهان هرز دائمی نسبت به علفهای هرز یکساله و دو ساله احتیاج به هزینه زیادتری دارد.به منظور مبارزه با آنها قطع کردنهای مداوم برای مدتی بیش از یکسال،شخم مکرر و استفاده از علف کشهایی با دوره فعالیت طولانی،لازم خواهد بود.تعداد بذر تولید شده در علفهای هرز چند ساله کمتر و در دوساله ها از همه بیشتر است.

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com