آشنایی با تریپس (Thrips)و برخی خصوصیات آن:

تريپس حشره كوچكي است به رنگ زرد با نام علمي Thrips tabaci کلمه تریپس از دو کلمه(Thysano ) به معنی ریشک و (petera ) به معني بال مي باشد و اين اشاره به اين مطلب دارد كه حاشيه بال هاي اين حشرات داراي ريشك هاي بلندي است .

تریپس ها در اغلب بخش های جهان وجود دارند اگرچه این آفت از اروپا منشأ گرفته است اما یک گونه مخصوص دنیای جدید (نیمکره غربی یا آمریکا) است. این آفت احتمالاً از نواحی گرمسیری آمریکا و به وسیله گیاهان زینتی به اروپا معرفی شد. این حشره در برزیل غرب هند و آمریکای مرکزی بر روی گیاهان زراعی و وحشی یا فت می‌شود. برخی اوقات در ماههای گرم سال از گلخانه‌های شمال فلوریدا خارج می‌شود. در اروپا، آلمان، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، وین، فنلاند، فلسطین و شمال آفریقا یافت می‌شود. با توجه به عادت زندگی این تریپس احتمالاً می‌تواند در بیشتر گلخانه‌های دنیا وجود داشته باشد.

تریپس در پرواز بسیار ضعیف است و بیشتر اوقات را در مناطق سایه‌دار روی گیاهان می‌گذارند. تريپس شبیه به پشه ریزی است که دارای رنگ زرد است. نرها به طول (۱-۹/۰ میلیمتر ) دارند ،درحالی که ماده ها طول بیشتری دارند و ۲/۱ میلیمتر می باشند. تخم های این حشرات با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند . این تخمها سفید و موزی شکل هستند و به صورت انفرادی در بافت گیاه گذاشته می‌شوند. انتهای تخم معمولاً به وسیله یک لنز دستی دیده می‌شود. رنگ لارو در مراحل ابتدایی تا حدودی سفید و با چشمان قرمز است و پس از تغذیه متمایل به زرد می‌شود. لارو بالغ به طور متوسط ۱ میلی‌متر طول دا رد.

این حشره دو مرحله لاروی دارد که سپس پوست اندازی می‌کند و به پیش شفیره (Prepupa) تبدیل می‌شود که دارای رنگ زرد، چشمان قرمز، بالهای کوتاه است.

تریپس در مرحله شفیرگی کمی بزرگتر و دارای بالها و چشمان درشت‌تر است. در این مرحله هم رنگش متمایل به زرد است که با افزایش سن به تیرگی می‌گراید. در این مرحله شاخکها رو به بالا و عقب به روی سر قرار دارند حشره در مراحل پیش شفیرگی و شفیرگی تغذیه‌ای ندارند.

سر و سینه (thorax) در حشره بالغ تیره مایل به مشکی هستند و شکم از زرد به زرد مایل به قرمز و سپس به قهوه‌ای و در آخر به سیاه تغییر رنگ می‌دهد. دماهای خنک با عث تأخیر در تغییر رنگ می‌شود. پاها زرد کمرنگ باقی می‌مانند و شاخکها در حشره بالغ شامل ۸ سگمنت می‌باشند.
زمستان به صورت حشره كامل و پوره روي گياهان ،‌ بقاياي گياهي و يا علفهاي هرز و يا زيركلوخه ها و شكافهاي زمين به سر مي برند . اين حشرات به طريق پارتئوژنز يا دختر زايي توليد تخم مي نمايند و حشره ماده در زير اپيدرم درون محفظه قرار دارد . حشره ماده روزانه ۱۲-۶ تخم مي گذارد و هرنسل اين آفت در حرارت ۲۶ درجه سانتيگراد ۱۸ روز طول مي كشد و در حرارت كمتر اين زمان طولاني تراست . اين حشره ۱۰ نسل دارد . كه احتمالا درايران ۶ نسل وجود دارد .

تريپس هاحشره اي ظريف با بال هاي حاشيه دار است و حاشيه اي روي جفت پاهايشان ديده مي شود.تريپس هاي نا بالغ ،لارو(نمف) ناميده مي شوند . تریپس داراي شش پا ، شكم باريك و بال كوتاه مي باشند. بيشتر تريپس ها رنج رنگشان از نيمه شفاف سفيد تا زرد متمايل به قهوه ايي تيره يا سياه هستندكه بسته به گونه و چرخه زندگيشان دارد.تريپس در گلخانه بكرزا ( parthenogenic) است يعني بدون جفت گيري توليد نسل مي كند و نرها به ندرت ديده مي شوند. ماده ها تخم هاي خود را در درون برگ يا ميوه قرار مي دهند. حشرات نر و ماده خيلي به هم شبيه هستند. حشرات نر كوچكتر و فاقد تخم ريز و يا زائده لوله مانند در انتهاي شكم مي باشد.

تريپس ها حشراتي شکارگر هستند، گرچه برخي گونه ها ي گياهخوار و برخي ديگر از اسپور قارچ تغذيه مي کنند . دگرديسي در تريپس ها همانند شپشک هاي نوع نر مي باشد. در واقع دگرديسي بينابینی دارند، بخشي از رشد بال ها در طي سنين اول تا دوم پورگیدر داخل بدن و بخشي از رشد بال ها در خارج بدن اتفاق مي ‌ افتد. تريپس‌ها غالباً مرحله شفيرگي را در سطح خاک، يا داخل خاک تاحدود عمق سانتي ‌ متري طي مي کنند، بنابراين مبارزه با آن ‌ها بسيار مشکل است،زيرا با مبارزه شيميايي يا بيولوژيکي بر آن بخش از حشرات که در داخل خاک قرار دارند تاثيري ندارد.

تريپس ها به دو زير راسته تقسيم مي شوند که عبارتند از:

( Tubuifera)

( Terebrantia)
حشرات زير راسته ( Terebrantia) داراي شکم با انتهاي مخروطي و تخم هاي ريز هستند، لذا اين حشرات تخم خود را در داخل بافت گياهان قرار مي ‌ دهند. اما در زير راسته ( Tubuifera) حلقه هاي
انتهايي شکم اين حشرات باريک شده و ساختمان لوله اي شکل پيدا کرده است. اين حشرات تخم خود را در شکاف هاي مختلف، در محل ‌ هاي مختلف يا زير پوسته درختان قرار مي ‌ دهند.
در زير راسته ( Terebrantia) ، خانواده ‌ هاي ( Aeolothripidae) و ( Thripidae) از اهميت ويژه اي برخوردارند. تعدادي از گونه ‌ هاي اين دو خانواده، در روي گياهان زينتي ايجاد خسارت مي کنند. مخصوصاًخانواده ( Thripidae) در صدمه زدن به گياهان از اهميت زيادي برخوردارند.

يکي ديگر از گونه هاي تريپس ها به نام ( Thrips tabaci) در تمام جهان انتشار يافته اند كه در گلخانه هاو بر روي گياهان زينتي مشاهده مي ‌ شو ند. اين حشرات در تراکم هاي بالا و بر روي گياهان زينتي فعاليت مي کنند و خسارات سنگيني به محصولات گلخانه اي و گياهان زينتي وارد مي ‌ کنند.

در زير راسته ( Tubulifera) خانواده ( Phlaecthripidae) داراي اهميت بيشتري مي باشد و در کشور ما نيز نمونه هايي از آن گزارش شده است.

انواع تریپس:

انواع مهم تریپس عبارتند از:
• thrips tabaci
• thrips franklinilla
• Heliothrips haemorrioidalis
Franklinia قرنطینه ای است و در ایران هنوز نیامده است ولی در انتقال ویروس از tabaci اثر بیشتری دارد.

نحوه و علایم خسارت تریپس:

تریپس ها با فرو بردن خرطوم خود  در اپيدرم برگ از شيره و گياه تغذيه كرده بر اثر تغذيه تريپس قطرات بسيار كوچك مايع مايل به قرمز در هر دو سطح برگ ديده مي شود كه بوسيله تريپس ترشح شده اند . و رنگ اين قطرات بتدريج سياه مي شود.اين گلبول هاي مايع (قطرات كوچك) از نظر اندازه بزرگ و سپس قلقلي مي شوند و بلافاصله يك گلبول ديگر شروع به تشكيل شدن مي كند، كه در نتيجه اين اعمال باعث به وجود آمدن لكه هاي سياه در مناطق مورد هجوم است.اين گلبول ها به عنوان بازدارنده هاي شکارچی ها (پرداتور )عمل مي كنند.

تریپس ها در درجه اول از شاخ و برگ گیاهان زینتی تغذیه می‌کنند. در ابتدا به سطح زیرین برگ حمله می‌کنند و با تغذیه بیشتر جمعیت خود را افزایش می‌دهند وبه سطح بالایی برگ تغییر مکان می‌دهند. برگها بی رنگ و رنگ پریده می‌شوند و بین رگبرگهای فرعی (کناری) به شکلی دیده می‌شود. برگهایی که شدیداً آسیب دیده‌اند زرد می‌شوند و می‌افتند.
خسارت تریپس موجب زشت و بد شكل شدن برگ ها مي شود. معروفیت تریپس به علت این است که ویروس از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می شود. همچنین این آفت از اندام های گیاهی تغذیه می کند.

دهان تریپس ها  دارای قسمت های سوهان مانندی است که با آن گلبرگ گل یا برگ ها می مکند که این عمل باعث ایجاد رگه های قهوه ای بر گلبرگ های روشن گل ها می شود. همچنين تريپس موجب ضعيف شدن گياهان مي شود.

در فلسطین تریپس گلخانه به برگها و میوه‌های مرکبات خسارت می‌زند اما باعث به وجود آ‌مدن قطرات قرمز روی برگ نمی‌شود. خسارت روی میوه ممکن است قسمتهای مورد هجوم را به صورت فرو رفته و مشبک کند. این نوع خسارت بر روی میوه‌های نرسیده و کال دیده می‌شود.
در میوه‌های رسیده این نوع خسارت به خوبی قابل تشخیص نیست زیرا که در داخل پوست سالم میوه بدون فرو رفتگی ایجاد می‌شود. در کالیفرنیا با توجه به اطلاعات گذشته، تریپس گلخانه اقتصادی‌ترین آفت بر روی آواکادو به شمار می‌رود.

تریپس در گلخانه بکرزا (parthenogenic) است یعنی اینکه بدون جفت گیری تولید نسل می‌کند و نرها به ندرت دیده می‌شوند. ماده‌ها تخم های خود را در درون برگ یا میوه قرار می‌دهند. درست کمی قبل از باز شدن تخم، ‌آنها تاول می‌زنند. اگر از یک تردستی استفاده کنیم می‌تواند تا حدی در بررسی چگونگی ظهور جمعیت‌های تریپس و ارتباط آن به مکان آنها در برگ کمک کند.
بیشترین خسارت تریپس بر گلهای زرد و صورتی می باشد که از مهم ترین آنها می توان به Buty by ogerنوعی گل صورتی اشاره کرد. ( wisdom – king kong- sweet Avalanch )همچنین ممکن است خط ها یا رگه های نقره ای یا سفید در شاخ و برگ گل ها ایجاد کند. بعد از این مرحله تنش اضافه شده و باعث تخریب بویژه در غنچه های کوچک می شود. برگ ها دفرمه شده و یا نقره ای رنگ می شوند. رنگ نقره ای به نظر می رسد به علت خالی شدن سلول های پارانشیمی توسط عمل مکیدن باشد.

خسارت تریپس گلخانه بر روی میوه‌های در حال رشد و در مرکبات به صورت ایجاد لکه بر روی پوست میوه است (لکه‌های گرد یا لکه‌های ضخیم و نامنظم) همچنین این نوع خسارت بر روی میوه‌های دسته جمعی (گروهی)‌یا در جاهایی که یک برگ یا یک سرشاخه در تماس مستقیم با میوه است دیده می‌شود.

تريپس به تعدادي از گياهان زينتي ، ميوه ها و سبزيجات هجوم آورده و از طريق از بين بردن جوانه ها ،گلها و بافت هاي برگ ها غذا مي خورند، سپس شيره گياه را مي مكند.آنها باعث دفرمه شدن و تغييررنگ گل ها و جوانه ها و يا ايجاد نواحي با لكه هاي نقره اي در برگ مي شوند.
تريپس ها ترجيح مي دهند ازبافت هايي كه جوان است و سرعت رشد زيادي دارد تغذيه كنند . قبل از اينكه غنچه ها باز شوند تريپس از بافت گلبرگ تغذيه مي كند و باعث از بين رفتن آن مي شود. هنگامي كه جمعيت اين آفت افزايش پيدا مي كند غنچه هاي گل دفرمه مي شود و هنگام باز شدن خراب مي شود و روي گلبرگ ها لكه هاي قهوه اي رنگي ديده مي شود.

از دیگر نشانه ها و علایم آفت تریپس  مي توان به پيچيدگي برگها ،‌ پژمردگي ،‌ ضعف ،‌ تغيير رنگ در برگها،‌ ايجاد لكه هاي نقره اي ،‌ زرد و يا قهوه اي روي برگ و بالاخره بد شكلي و كوچك ماندن غده اشاره كرد .بعضي از بيماريهاي ويروسي مانند ويروس پژمردگي گوجه فرنگي به وسيله تريپس وارد گياه مي شود .

در هنگام زياد شدن فعاليت و جمعيت تريپس موجب خسارت جدي به برگ يا ساقه شده و باعث (die back)مرگ برگ مي شود.

دشمنان طبیعی تریپس:
Thripobius Semiluteus است که پارازیت لارو است و از برزیل و استرالیا در اواسط دهه ۱۹۸۰ به کالیفرنیا معرفی شد. در لارو پارازیت شده دو طرف بدن بجای اینکه مخروطی شکل باشند (لارو در تریپس سالم) بیشتر موازی هستند.
رنگ شفیره پارازیت شده در بین شفیره‌های پارازیت نشده کاملاً مشکی است و این در حالی است که رنگ شفیره‌های پارازیت نشده نیمه شفاف (زجاجی) است.

همچنین این دشمنان طبیعی تریپس گلخانه که اثر کمتری هم دارندعبارتند از:
Megaphragma mymaripenne پارازیت تخمFrank linothrips orizabensis

F. uespiformis شکارچی (پرداتور)

Leptothrips mali

این سه گونه اخیر به شکارچی‌های سیاه نیز معروفند.

روش ها ی تشخیص تریپس در گلخانه:
•    مشاهده کارتهای زرد و آبی

•    خسارت روی برگهای جوان که حالت نیش زدگی دارد .

•    خسارت روی غنچه ها و گل ها

•    همچنین اگر کاغذ سفیدی بر زیر گل یا برگ بگیریم و برگ را بتکانیم حشرات بر روی آن ریخته می شوند.

در مجموع شناسایی این آفت مشکل است زیرا تخم ها و آفت در زیر سطح برگ هستند. همچنین درمجموع تخم گذاری این حشره غیر معمول است چون ماده تخم هایش را با مدفوع خودش می پوشاند.

روش های مبارزه با تریپس:
•    استفاده از توری در دریچه تهویه جهت جلوگیری از ورود تریپس از محیط بیرون ( توری با مش۱۲*۱۰)

•    شستشوی گل ها هم در موقع مشاهده تریپس می تواند موثر باشد.

•    استفاده از کارتهای زرد و آبی در هر ۱۵-۱۰متر مربع یک عدد- و به ارتفاع کمی بالاتر از سطح گیاه( نکته مهم دراستفاده از کارت اینکه به ازای هر ۲ کارت زرد ۱ کارت آبی استفاده شود.)

•    تله های زرد چسبنده ( کارت زرد ) در طول راهروهای داخل گلخانه ، نزدیک در و پنجره ها و محل های ورودی نصب می شود و حداقل هفته ای یک بار مورد بازدید قرار می گیرد.

•    لازم به ذکر است استفاده از این نوع کارت ها تنها برای حشرات بالدار به کار می رود.

•    مبارزه شیمیایی

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com