با معرفی حشرات مضر و چگونگی ایجاد خسارت توسط آنها از سایت رنگ وارنگ در خدمت شما خوبان هستیم. حشرات از ريزترين و كوچک ترين مخلوقات خدا هستند كه در سراسر جهان  پراكنده اند . رده حشرات از نظر تعداد گونه، پر جمعيت ترين رده سلسله جانوری است. رده حشرات Insecta يكی از اعضای شاخه بندپايان Arthropoda می باشند.

بندپايان بدنی بند بند دارند. حشرات برای تغذيه به وسيله قطعات دهانی از شيره گياهی استفاده می كنند يا به وسيله پاهای شكاری، ساير حشرات را شكار كرده و از آنها تغذيه می كنند. بدن حشرات از سه قسمت ( تاگم )؛  سر، قفسه سينه و شكم تشكيل شده است. سر در حشرات شامل اعضای حسی از جمله شاخک ها، چشم های مركب و ساده ، قطعات دهانی و موهای ظريف حسی می باشد. قفسه سينه (سینه‌گاه ) از۳ حلقه مشخص ؛ پیش‌سینه، میان‌سینه و پس‌سینه تشکیل شده‌ که هر یک دارای یک جفت پای بند بند هستند و به حلقه دوم و سوم یک جفت بال متصل شده است. پاها به وسيله مفصل هايی به قفسه سينه متصل می شوند.

شكم حشرات دارای معده، روده و ساير اجزای درونی می باشد. حشرات به وسيله بال ها پرواز می كنند و بعضی ها به وسيله پاها اين طرف و آن طرف می جهند. شايد قدرت پرواز حشرات و نيز كوچک بودن جثه آنها مهمترين عامل بقای آنها از گذشته های بسيار دور، تا به حال باشد.

از گذشته‌های دور تاکنون حشرات به شکل‌های مختلف با زندگی انسان ارتباط داشته‌اند و بر اساس این ارتباط، حشرات را می توان به دو گروه  حشرات مضر و حشرات مفید تقسیم کرد. در ادامه این مطلب به معرفی و بررسی بیشتر حشرات مضر می پردازیم.

تقسیم بندی حشرات مضر

حشرات مضر به طور کلی به سه گروه اصلی تقسيم می شوند:

۱. حشراتی که از گياهان تغذيه می‌کنند؛

۲. حشراتی که از فرآورده‌های انباری تغذيه می‌کنند؛

۳. حشراتی که انسان و ساير جانوران را مورد حمله قرار می‌دهند.

حال به شرح هر يک از اين سه گروه می ‌پردازيم.

تقسیم بندی حشرات تغذیه کننده از گیاهان

الف) ايجاد خسارت از طريق  تغذیه از قسمت های مختلف گیاه؛ حشراتی که از گياهان تغذيه می‌کنند ممکن است به صورت مستقيم به گياه خسارت وارد كنند. مثل ملخ‌ها، لارو پروانه‌ها و سوسک ها كه مستقيماً از بخش‌های مختلف گياه اعم از برگ، گل، ميوه و چوب  تغذيه می‌كنند.

ب) ايجاد خسارت از طريق تخم گذاری؛ بعضی از حشرات مخصوصاً زنجرک ‌های خانواده سيکاديده (Cicadidae ) و زنجرک‌های خانواده سيکادليده (Cicadellidae ) از طريق تخم‌گذاری در سر شاخه‌های ظريف گياهان به آن‌ها خسارت وارد می کنند.

ج) ايجاد خسارت از طريق انتقال بيمارهای ويروسی، باکتريايی ، مايکوپلاسمائی و احتمالاً قارچی

در بين حشرات دو گروه شته‌ها و زنجرک‌های خانواده سيکادليده (Cicadellidea ) اهميت بيشتری در نقل و انتقال عوامل بيماری ‌زای گياهی دارند. همچنين سخت بالپوشان خانواده اسکوليتيده (Scolytidae ) در نقل و انتقال عوامل قارچی نقش دارند.

تقسیم بندی حشرات تغذیه کننده از فرآورده های انباری

۲. حشراتی كه به فرآورده‌های انباری خسارت می زنند ، خود نيز به سه دسته تقسيم می‌شوند:

الف) آفات چوب : چوب يکی از مهم‌ترين محصولات است که در زندگي بشر نقش دارد. چوب‌های صنعتی گاهی مورد حمله بعضی از حشرات قرار می‌گيرند. از جمله مهمترين اين حشرات موريانه‌ها هستند. موريانه‌ها خود قادر به هضم سلولز يا چوب نيستند. در داخل دستگاه گوارش موريانه تک سلولي‌های فلاژل‌داری زندگی می ‌کنند که آنزيم‌های مورد نياز برای تجزيه سلولز را توليد می‌کنند و آن تک سلولی‌ها هستند که باعث هضم سلولز می‌شوند. در واقع نوعی همزيستی بين تک سلولی و موريانه‌ها از اين طريق ايجاد شده است.

ب) آفات پارچه و منسوجات : تعدادی از حشرات از جمله پروانه‌های خانواده تینیده (Tineidae) و سخت بالپوشان درمستيده (Dermestidae) گاهی به منسوجات خسارت سنگينی وارد می‌کنند.

ج) آفات مواد غذايی: حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی بعد از مرحله کاشت و پس از برداشت در انبار توسط آفات مختلف از بين می‌روند. در بين آفات انباری، سوسک‌های خانواده درمستيده (Dermestidae ) و بروخيده ( Bruchidae ) و کورکولينيده (Curculionidae)، در بين پروانه‌ها تعدادی از گونه‌های خانواده پيراليده (pyralidae ) مثل پلوديا اينترپونکتلا (Plodia interpunctella) و افيستيا کونيلا (Ephestia Kuhniella ) ، اهميت زيادی دارند.

تقسیم بندی حشرات حمله کننده  به انسان و ساير جانوران

۳. حشراتی که انسان و ساير جانوران را مورد حمله قرار می‌دهند. آن‌ها نيز به چند گروه تقسيم می شوند:

الف) حشرات آزار دهنده مثل تعدادی از پشه‌ها و مگس‌ها، گرچه ممکن است که ناقل بيماری مهمی نباشند ولي به هر ترتيب باعث سَلب آسايش از انسان می‌شوند.

ب)حشراتی که نيش آن‌ها سمي است. تعدادی از زنبورهای خانواده وسپيده (Vespidae) و اسفسيده (Sphecidae) و در مواردی زنبورهای بالاخانواده آپويدا (Apoidea ) که جزء حشرات مفيد و گرده افشان هستند و انسان را نيش می‌زنند.

ج) سومين گروه از حشراتی که به انسان خسارت می‌زنند حشرات انگل هستند و به دو گروه حشرات انگل خارجی و  حشرات انگل داخلی تقسيم می شوند.

*بعضی از انسان‌ها به نيش زنبورها حساسيت شديدی دارند و دچار شوک شديدی می شوند و در مواردی مشاهده شده که نيش زنبور منجر به مرگ انسانی شده است.

حشرات مضر – حشرات انگل خارجی

۱.ج) حشرات انگل خارجی: مثل کک‌ها و شپش‌ها و در مواردی ساس ها

*کک ها حشرات انگلی در راسته سیفوناپترا (Siphonaptera) هستند. آنها بال ندارند و مانند بعضی از حشرات دیگر در این فهرست ، خون می خورند. بزاق آنها به حل کردن پوست کمک می کند تا بتوانند راحت تر خون ما را بمکند. کک ها در قیاس با اندازه کوچک شان، از بهترین جهندگان در میان حیوانات هستند. کک ها هم مانند ساس های تختخواب انعطاف پذیرند. یک کک ممکن است تا ۶ ماه در پیله خود بماند تا زمانی که به وسیله هر نوع لمسی برانگیخته شود.

*شپش ها حشرات بدون بالی هستند که در راسته شپش بی بالان (Phthiraptera) قرار دارند. شپش سر معمولاً بر روی پوست سر، گردن و پشت گوش ها پیدا می شود. همچنین می تواند به موهای زهار هم حمله کند. در حالی که شپش ها به طور معمول از پوست تغذیه می کنند، اما می توانند از خون و سایر ترشحات پوست هم تغذیه کنند.

*ساس ها که با تغذيه از خون انسان گاهي بيماری‌هايی را به انسان منتقل مي‌کنند. ساس‌ها در واقع نوعي سن هستند. ساس های تختخواب Cimex lectularius انگل هایی از خانواده ساس ها (Cimicid) هستند. آنها نامشان را از مسکنی که ترجیح می دهند می گیرند یعنی تخت، ملافه و پتو و یا مناطق مشابه دیگری که انسان ها در آنها می خوابند.این حشرات انگلی از خون انسان ها و سایر موجودات زنده خونگرم تغذیه می کنند.

ساس های تختخواب هم مثل پشه ها، جذب دی اکسید کربن می شوند. وقتی می خوابیم، دی اکسید کربنی که بیرون می دهیم، این حشرات را از مکان هایی که روزها در آنها پنهان می شوند بیرون می کشد. با این که ساس های تختخواب در دهه ۱۹۴۰ عمدتاً ریشه کن شده بودند اما از دهه ۱۹۹۰ دوباره فعال شدند. دانشمندان معتقدند که بازگشت دوباره شان به خاطر ایجاد مقاومت در آنها در مقابل آفت کش ها است.ساس های تختخواب انعطاف پذیرند. آنها می توانند وارد نوعی حالت خواب زمستانی شوند و در این حالت تقریباً یک سال بدون غذا باقی بمانند. این انعطاف پذیری می تواند باعث شود ریشه کنی شان بسیار دشوار باشد.

حشرات مضر – حشرات انگل داخلی

۲.ج) حشرات انگل داخلی : حشرات انگل داخلي مخصوصاً تعدادی از مگس‌ها مثل خانواده کاليفوريده (Calliphoridae) و خانواده اُستريده (Oestridae) و خانواده تابانيده (Tabanidae) كه از اهميت زيادی برخوردارند. اين مگس‌ها عموماً تخم خودشان را بر روی چهارپايان وحشي و اهلی قرار می‌دهند. بعد از اينکه لارو از تخم خارج می‌شود وارد بدن چهار پايان مي‌شود و مراحل نشو و نمای لاروی خود را در داخل بدن طراحی می‌کند و زمانی که می خواهد تبديل به حشره کامل شود در بسياری از مگس‌ها پوست سوراخ می‌کند، مثل خانواده استريده (Oestridae) كه از اهميت زيادی برخوردارهستند. سپس وارد خاک می‌شوند و تبديل به شفيره و حشره کامل می‌شوند و از اين طريق کاملاً باعث ضعف جانوران ، مخصوصاً احشام و چهارپايان وحشی می‌شوند.

آخرين گروه از حشراتی که به انسان حمله می‌کنند ، حشرات ناقل از جمله خانواده کوليسيده (Culicidae) و سايکوديده (Psychodidae) هستند که اهمیت زیادی دارند. پشه‌های خانواده کوليسيده مراحل نشو و نمای لاروی خودشان را در داخل آب سپری می‌کنند. حشرات ماده قادر هستند انسان را نيش بزنند و همراه نيش زدن عوامل مختلف ويروسی و باکتريايی را وارد بدن ‌کنند. مثل پشه‌ مالاريا که چندين مرحله را در بدن انسان طي می‌کند و در گذشته منجر به مرگ انسان ميشده اما در حال حاضر واکسن مخصوص بيماری مالاريا ساخته شده است.  نمونه ديگر پشه‌های خاکی خانواده سايکوديده زير خانواده فلابوتومينا (phlaebotominae) هستند که عامل بيماری سالک در انسان می باشند. اين پشه‌ها وقتی در روی صورت مستقر می شوند يک تک سلولی به نام لشمانيوز را وارد بدن می‌کنند و ايجاد بيماری سالک در روی پوست می کنند.

بیماری های منتقله توسط بندپايان

همانطور که در این مطلب گفته شد تعدادی از بندپایان به عنوان آفات بهداشتی و یا از آفات محصولات کشاورزی و دامی زندگی انسان محسوب می گردند و نقش برخی از حشرات در انتقال و ایجاد برخی از بیماری ها ثابت شده است.

 بيماری های منتقله و ايجاد شده توسط بندپايان در انسان به طور خلاصه  عبارتند از:

– پشه های كوليسيده: مالاريا ، فيلاريوز، انواع ورم مغز ويروسی يا آنسفاليت ها ، تب های ويروسی،(مانند بيماری دانگ، نيل غربي)، تب های خونريزی دهنده ويروسی(مانند تب زرد ، بيماری خونريزی دهنده دانگ) ،پاپيلی

– پشه های سراتوپوگونيده: ديپتالونما پرستنس و مانسونلا اوزاردی(فيلر ها)

– پشه خاكی(پسيكوديده) : كالاآزار(ليشمانيوز احشائی)، سالک يا ليشمانيوز پوستي(روستایی و شهری)، ليشمانيوز پوستی -مخاطی(اسپوندا يا يوتا) ، تب پشه خاكی يا تب سه روزه ، بيماری ارويا

– پشه يا مگس سياه(سيموليده): اونكو سركيازيس يا كوری رودخانه ای

– مگس تسه تسه : بيماری خواب آفريقايی

– خر مگس ها(تابانيده) :لوآزيس ، تولارمي و تعدادی آربوويروس

– مگس های استبل(موسيده): انتقال تخم مگس مياز درماتوبيا هومونيس

– مگس خانگی(موسيده): تب های حصبه و شبه حصبه ، اسهال ساده ، اسهال خوني ، وبا ، گاستروآنتريت ، آميبياز ، آلودگي های كرمی ، بيماری فلج كودكان ، ورم ملتحمه ، تراخم ، سياه زخم و…

– مگس های مولد مياز(كاليفوريده، ساركوفاژيده، استريده و تعدادی ديگر: انواع ميازيس مانند ميازهای پوستی و زير پوستی، دهانی، چشمي ،بینی،گوش، زخم واژينال، دستگاه گوارش و عمومی

– كک ها(پوليسيده): طاعون خياركی ، تيفوس موشی اندميک ،كرم های نواری مانند هيمنولپيس دی مينوتا، ديپليديوم كانينوم و تولارمی

– كک ها (تونژيده ): تونگيازيس

–  سوسری ها(ديكتيوپترا): تب های حصبه و شبه حصبه ، اسهال ساده ، اسهال خونی ، وبا ، گاستروآنتريت ، آميبياز ، آلودگی های كرمي ، بيماری فلج كودكان ، ورم ملتحمه ، تراخم ، سياه زخم و جذام

– شپش(پديكوليده): تيفوس همه گير، تب بازگرد همه گير (تب راجع) ، تب سنگر ، پديكولوزيس و پيتيريوزيس

– ساس پوزه دراز(ردووييده): بيماری شاگاس

– ساس بستر(سيميسيده): كم خونی كمبود آهن

حشرات مضر و سایر بیماری های ايجاد شده توسط بندپايان

– كنه های سخت(ايكسوديده): تيفوس كنه ای ، آنسفاليت های ويروسی ، تب های ويروسی ، تب های خونريزی دهنده ويروسی، فلج بالارونده، بيماری لايم ، بابزيوزيس و تولارمی

– كنه های نرم(آرگازيده): تب كيو و تب های بازگرد اندميک (تب راجعه)

– هيره (مايت) ترومبيكوليده : تيفوس بوته زار

– هيره های موش(درمنيسيده): آبله ريكتزيايی

– هيره ساركوپت (ساركوپتيده): خارش هفت ساله يا گال

– هيره دمودكس (دموديسيده) گال دمودسی

– هيره گرد و غبار منزل (مايت های آكاريده،گليفاژيده، پيومتيده و پيروگليفيده): بروز حساسيت های گوناگون در منزل و در هنگام تماس با مواد غذایی با منشا گياهی

– سيكلوپس ها و دياپتاموس ها(سيكلوپيده): كرم گينه (دراكونكولوس مديننسيس، كرم پهن ماهی (دی فلوبوتريوم لاتوم)

– صدپايان: گزش و مسموميت به ويژه در كودكان

– هزارپايان: درماتيت در اثرتماس

– سوسک ها (تنبريونيده): عوامل بيماری زای روده ای

– سوسک های تاول زا و سرگردان (ملوئيده ، استافيلينده و كريزومليده): ايجاد درماتيت و نكروز پوستی در اثر ترشحات سمی

– لارو و بالغ پروانه ها: بروز حساسيت های موضعی پوستی و سيستميک مانند آسم، خونريزی های زير پوستی و لپيدوپتريسم

– زنبورها ، عنكبوت های بيوه و كژدم ها: گزش و نيش زدگی و مسموميت در اثر زهر وارد شده به بدن

– ترس از عنكبوتيان و حشرات: آنتوموفوبيا يا آراكنوفوبيا

درمان محل گزش نیش حشرات

توجه داشته باشید که اغلب نیش حشرات را می‌توان در خانه درمان کرد. اگر نیش حشره همچنان درون پوست قرار دارد آن را خارج کنید. محل آن را با آب شست ‌و شو دهید و از یک بسته یخ برای کاهش درد و تورم استفاده کنید. پماد های معمولی ضدخارش، قرص‌های ضد درد و آنتی‌هیستامین‌ها را می‌توان برای کاهش عوارض استفاده کرد. همچنین می‌توانید از ترکیب آب و جوش شیرین برای کاهش خارش استفاده کنید. اما چنانچه واکنش شما و یا دیگران به نیش حشره شدید بود با اورژانس تماس بگیرید. قبل از رسیدن اورژانس سعی کنید توجه داشته باشید که لباس فرد موردنظر در تنش راحت‌ بوده و او به یک طرف دراز کشیده باشد. اگر تنفس او قطع شد از عمل CPR استفاده کنید.

اگر حشره مرده است سعی کنید لاشه‌ آن را برای نشان دادن به دکتر همراه خود داشته باشید. در‌ این‌ صورت تشخیص روش درمان آسان ‌تر می‌شود. این موضوع به‌خصوص درمورد عنکبوت خیلی مهم است، چرا که بعضی گونه‌ها سم‌های خطرناکی دارند.

امیدواریم این مطلب اطلاعات مفیدی درباره حشرات مضر در اختیار شما قرار داده باشد. لطفا نظرات  خود درباره این مطلب با ما  و دیگر مخاطبان سایت رنگ وارنگ به اشتراک بگذارید.

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com