آشنایی با آفت عروسک خربزه:

عروسک خربزه: Aulacophora  foveicollis

عروسک خربزه سوسک قرمز رنگ درازی است که از اوایل بهار در مزارع خربزه و هندوانه ظاهر شده و تا آخر فصل تابستان در مزرعه حضور دارد.این  حشره در تمام کشورهای حوزه مدیترانه شیوع دارد و علاوه بر این تاکنون از کشورهای پرتغال، جنوب شوروی ،آفریقای شمالی، ایتالیا، یونان، ترکیه و اسرائیل گزارش شده است در ایران اولین بار  در سال ۱۳۱۷ توسط افشار شرح داده شده است. این آفت تا کنون از اطراف تهران، فارس ،کرمان ،کرمانشاه ،سمنان ،اصفهان گزارش شده است.

عروسک خربزه به گیاهان خانواده کدویان حمله کرده در درجه اول به خیار و خربزه و در درجه دوم به هندوانه و کدو رغبت دارد. حشرات کامل آفت عروسک خربزه را ممکن است در مزارع شبدر مشاهده کرد و تغذیه حشرات کامل روی گوجه فرنگی و ذرت نیز دیده شده است این حشره همراه با حشرا ت کامل و لاروهای گونه ای متعلق به جنس Epilachna   روی جالیز مشاهده می شود ، اما در هر حال لارو آفت فقط  از کدویان تغذیه می کند . سوسک ها از اوایل بهار به بوته های جوان خربزه یا دیگر میزبان های خود حمله کرده و روی برگها، جوانه ها وگلها به تغذیه می پردازند و در نتیجه برگها را مشبک و سوراخ می کنند اگر بوته ها کوچک باشند در نتیجه این حمله به کلی از بین می روند. حشره کامل برگهای گیاه میزبان را سوراخ سوراخ می کند ولی خسارت اصلی مربوط به لارو آفت می باشد که طوقه و ریشه گیاه حمله می کند و باعث خشک شدن بوته می شود. عروسک خربزه را  برخی زارعین با کفشدوزک خربزه اشتباه می گیرند.

شکل شناسی عروسک خربزه:

حشره کامل سوسکی به طول ۷-۵/۶ میلی متر می باشد. رنگ بدن به جزسطح زیرین ، میان و پس قفس سینه و شکم که سیاه می باشند، قرمزروشن یا کرم می باشد.چشمها و قطعات دهانی نیز سیاه می باشد که بین دوچشم فرو رفته است شاخکها یازده مفصلی و نخی شکل و طول آن حدود یک سوم طول بدن  و بند اول بلندترین بندشاخک ، پیش قفس سینه بزرگ و ذوزنقه ای شکل و درسطح پشتی دارای شیاریست که این شیار مهمترین صفت افتراقی این گونه به شمارمی آید.

پاها هم دارای چهار مفصل می باشد. . ران پاهای عقبی قطور و پنجه پاها ۵  بندی است .لبه بالایی سینه اول شیار اریبی دارد که حشره را کاملا مشخص می گرداند.ضمنا آخرین بند شکمی حشره نر از سه قسمت تشکیل یافته است .

تخم این حشره بیضی، زردرنگ وطول آن ۶/۰ میلی مترمی باشد.

لارو استوانه ای شکل دراز و ازتیپ اسکارابئی فرم به طول ۱۶-۱۰ میلی متردرحداکثر رشدخود می باشد و عرض آن به ۱.۵ میلیمتر می رسد.

کپسول سرتیره رنگ، قفسه سینه و شکم زردلیمویی و انتهای شکم لارو درناحیه پشتی برآمده است .

بند نهم شکمی لارو سخت شده و زیر آن حاشیه مقعد به صورت پستانکی بیرون زده است وبه کمک همین زائده ، لاروخود را به اشیاء محکم نگه می دارد و در واقع زائده مزبور حکم پای کمکی را برای لارو دارد.

شفیره ازنوع آزاد و به رنگ قهوه ای روشن و به طول ۱۴-۱۰ میلی متر می باشد.

زیست شناسی عروسک خربزه:

زمستان را به صورت حشره کامل در زیر توده های برگهای ریخته وخشک شده علف های هرز به خصوص گرامینه های وحشی و دائمی و در شکاف تنه درختان یا شکاف زمین و یا در زیر کلوخه ها و سایر محل ها به سر می برد. حشرات کامل در بهار در اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت ظا هر و در ساعات گرم روز پرواز می نماید و از برگ گیاهان میزبان تغذیه می کند و آنها را سوراخ می نمایند. مدت تغذیه حدود یک ماه است. ماده ها تخم های خود را به صورت انفرادی یا دسته جات کوچک در پای بوته های میزبان و نزدیک طوقه داخل خاک قرار می دهند. هر حشره ماده  روزانه ۱۶-۱۰ عدد تخم و به طورمتوسط ۳۰۰ عدد تخم می گذارد. دوره جنینی ۱۲-۱۰روز طول می کشد. لاروها پس ازظهور وارد ریشه شده و با تغذیه از ریشه ها سبب پژمردگی وخشکی بوته ها می شوند. این حشره ۴ سن لاروی داشته و پس از آن جهت شفیره شدن ریشه ها را ترک کرده و داخل خاک تبدیل به شفیره می شود. دوره لاروی ۴۰-۳۰ روز و دوره شفیرگی ۱۰-۸ روز به طول می انجامد . این حشره درمناطق معتدل تا گرم ۵-۱ نسل در سال ایجاد می کند. در مورد تعداد نسل عروسک خربزه در نشریات خارجی و ایرانی تناقض دارد. دواچی (۱۳۲۸) برای این آفت یک نسل و در شرایط مساعد ۲ نسل ذکر می کند و  زاهدی( ۱۳۴۶) در نواحی گرمسیر تا ۵ نسل و در مناطق دیگر ۳-۲ نسل در سال می نویسد. لازم است در ایران تحقیقات بیشتری به خصوص در زمینه تعیین تعداد نسل آفت در نواحی مختلف آلوده به آفت صورت گیرد.

اولین تخم ریزی در اوایل خرداد ماه صورت می گیرد پاولاکوس با پرورش سنین مختلف لاروی روی تکه های خربزه ،مشاهده نمود که لاروها ابتدا ۳-۲ روز در سطح تغذیه نموده و بعدا به داخل نسوج نفوذ می نمایند.طبق مطالعه همین کارشناس لارو عروسک خربزه قبل از آنکه وارد مرحله شفیرگی شود سه بار جلد عوض می نماید و مدت لاروی نیز ۲۹ روز طول می کشد.لاروها قبل از آنکه تبدیل به شفیره شوند ریشه را ترک کرده و در خاک در داخل لانه هایی شفیره می گردد. مدت شفیرگی ۱۰-۸ روز به طول می انجامد.

دوران تکاملی تخم حدود دو هفته می باشد. لاروها پس از خروج وارد خاک می شوند و از ریشه تغذیه و در داخل ساقه تونل ایجاد می کنند.دوره لاروی ۳۰ تا ۴۰ روز و قبل از این که لاروها تبدیل به شفیره شوند سه بار جلد عوض می کنند. شفیره در خاک و در لانه گلی تشکیل می شود و بعد از ۱۰ روز حشرات کامل نسل دوم ظاهر می گر دند.خسارت نسل دوم اهمیت اقتصادی ندارد و حشرات برای زمستان گذرانی به پناهگاههای مختلف می روند. در برخی از نواحی گرمسیری تا ۵ نسل در سال دارد. دوره جنینی تخم فرق می نماید بدین ترتیب که در حرارت ۳۰-۲۷ درجه سانتی گراد ۱۲-۹ روز و درحرارت۲۳-۲۱ درجه ۱۵ روز طول می کشد.تخمها در حرارت زیر ۲۰ درجه سانتی گراد هرگز تکمیل و تفریخ نمی شوند .

یکی از عوامل محدود کننده تفریخ تخم و فعالیت لارو کمبود رطوبت می باشد و در مزارعی که کمتر آبیاری می شود آفت چندان خسارت وارد نمی رساند.

نحوه خسارت عروسک خربزه:

حشرات کامل با تغذیه ازبرگها باعث سوراخ شدن و مشبک شدن آنها می شوند و گاهی بوته ها را عاری ازبرگ می نمایند. بوته های جوان دراثرتغذیه آفت کاملا ً ازبین می روند. روی گیاهان مسن نیزبا تغذیه ازگلها و برگها خسارت می زند. مهمترین تیپ خسارت این آفت مربوط به تغذیه لاروها از ریشه است که سبب خشکی کامل بوته ها می گردد. ولی به نظربرخی ازمحققین تغذیه لاروها ازبرگها و سبب عاری از برگ شدن آنها مهمترین خسارت آفت می باشد و اگر بوته ها کوچک باشند در نتیجه این حمله به کلی از بین می روند. بوته های بزرگتر در برابر حمله آفت مقاومت نموده و حشره بیشتر از جوانه ها وگلها تغذیه می کند.مهمترین خسارت عروسک خربزه مربوط به لاروهای آن می باشد که به ریشه حمله نموده و بوته ها را خشک می نماید و در مزارعی که شدیدا مبتلا هستند هر روز عده ای از بوته ها را پلاسیده و خشک می شوند با حمله لارو به ریشه و زخمی نمودن آن راه برای ورود و حمله باکتری ها و قارچ ها نیز فراهم می شود و بدین وسیله بوته زودتر از پا در می آید .

تغذیه از ریشه به همراه حمله قارچهای Phythium  میزان وشدت آلودگی را تشدید می کند. لاروها گاهی به پوست میوه هایی که روی زمین افتاده اند نیزحمله کرده و با ورود به داخل آنها سبب لهیدگی و فساد آنها را فراهم می آورند .

گیاهان میزبان عروسک خربزه:

عروسک خربزه ازگیاهان خانواده کدوئیان ودردرجه اول ازخیار و خربزه و طالبی در درجه دوم هندوانه و کدو تغذیه می کند.  به علاوه  از مزارع گوجه فرنگی، ذرت و شبدر هم جمع آ وری شده است. این حشره همراه با حشرا ت کامل و لاروهای گونه ای متعلق به جنس Epilachna   روی جا لیز مشاهده می شود .

کنترل  و مبارزه با عروسک خربزه :

روش پشته کاری و آبیاری نشتی مزرعه نقش عمده‌ای در کاهش خسارت آفت دارد و بر عکس در مزارعی که جالیز به صورت کرتی کاشته شده رطوبت کافی برای تفریخ تخم و فعالیت لاروها وجود دارد و خسارت آفت به مراتب بیشتر می‌باشد. تا قبل از ممنوع شدن سموم کلره از د. د. ت برای سم‌پاشی مزرعه استفاده می‌شد و امروزه از سموم فسفره که اغلب برای مبارزه با سایر آفات جالیز بالاخص شته و کفشدوزک جالیز به کار می‌رود می‌توان استفاده نمود. به طور کلی روشهای زیر در کنترل آفت موثرند.

۱.کاهش رطوبت خاک یکی از عوامل محدود کننده تفریخ تخم و فعالیت لارو می باشد و بنابراین در مزارعی که کمتر آبیاری می شوند یا از روش پشته کاری و آبیاری نشتی استفاده می شود خسارت آفت کمتر می باشد .

۲.شخم با گاو آهن قلمی در پاییز و استفاده از یخاب زمستانه برای کنترل این آفت بسیار مهم است.

۳.امروزه از سموم فسفره که اغلب برای مبارزه با سایر آفات جالیز بالاخص شته و کفشدوزک جالیز بکار می رود می توان استفاده نمود. درموقع ظهور حشرات کامل زمستان گذران و قبل ازتخمگذاری داخل خاک با استفاده ازسمومی مثل دیازینون ۶۰% به میزان ۵/۱ لیتردرهکتار سمپاشی صورت گیرد. برای مبارزه با لارو آفت چون ریشه خوار است ، در خاک از گرانول کلرپیریفوس به میزان ۲۰ کیلو در هکتار علیه لارو استفاده می شود.همچنین از  گرانول دیازینون ۱۰%به نسبت ۱۵ کیلوگرم در هکتار را می توان در سطح مزرعه و یا اطراف بوته استفاده کرد.

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com