رنگ وارنگ در این مطلب می خواهد شما را با صنایع دستی اصفهان بیشتر آشنا کند. همانطور که می دانید صنایع دستی نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود. آنچه مقولهٔ صنایع دستی را از هنر کاردستی متمایز می‌سازد، هدف از ساختن آنهاست. صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه، پوسیده و … شوند. مورد استفاده آنها بیش از یک تزئین ساده‌است. صنایع دستی اغلب کارهای فرهنگی تری تلقی می‌شوند زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند. درحالی که هنر و کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرمی گونه و یک ارائه بی نقص از یک تکنیک خلاقیت است. به بیان دیگر صنايع دستی بيانگر صنعت و هنر نياكان و نمايشگر ذوق و هنر مردم هر كشور است.

در روزگاران گذشته، صنايع دستی به عنوان پديده اي تمام عيار در هر عهد حضور فعال داشته است. در ايامی كه ماشين به وجود نيامده بود و حتي در دوراني كه حضور آن به گستردگی امروز نبود اين صنعت بود كه حامي تمامي استعدادها و آفرينش های سازندگی بشر بود، به همين دليل است كه امروز با نگاه به صنايع دستی هر قوم و قبيله اي مي توان دريافت آن قوم در چه مرحله اي از صنعتگري بوده است.اگر اصفهان را مهد صنايع دستی ايران بناميم سخنی به گزاف نگفته ايم. چرا كه ويژگي هاي فكري و رواني صنعتگر اصفهاني مانند ذوق، هنر، پشتكار و قناعت موجب شده است تا فرآورده هاي دست ساز اصفهان نه تنها در كشورمان خريداران فراوان داشته باشد بلكه مسافران و گردشگران و علاقمندان خارجي نيز طالب دست ساخته هاي اصفهان با ويژگي هاي خاص آن باشند.

صنايع دستي ايران

صنايع دستي ايران عليرغم فراز و نشيب هاي فراوان و حتي با توجه به بي مهري هائي كه در برخي از دوران ها پشت سرگذاشته، توانسته است در زمره با ارزش ترين هنرهاي كاربردي جامعه مطرح گردد و نه تنها از جنبه هاي فرهنگي بلكه از جهات اقتصادي و اجتماعي نيز احترام و توجه و عنايت جهانيان را به خود جلب كند. به طوري كه بسياري از صاحب نظران، ايران را يكي از سه قطب مهم صنايع دستي آسيا و جهان مي دانند و از نظر تنوع شايد در صدر تمامي كشورها قرار داشته باشد.هر جا سخن از آثار صنایع‌دستی ایران به میان می‌آید درخشش نام اصفهان از همه چشم‌گیرتر است.

صنایع دستی اصفهان، قدمتی طولانی دارد به بلندای تاریخ، اوج رونق و شکوفا شدن این هنرهای زیبا دوران صفویه بود، از آن زمان این مهارت از هنرمندان و استادان بزرگ، با روش استاد شاگردی، نسل به نسل منتقل شد تا به امروز. صنایع دستی اصفهان پستی بلندی های زیادی داشته است. پس از رونق دوران صفویه، بازار این حرفه در زمان قاجاریه از رونق افتاد و بعد از انقلاب مشروطه، جان تازه ای گرفت و خوشبختانه هنوز هم پابرجاست. به طور کلی طرح و نقش عموم صنايع دستی اصفهان اعم از فرش و قلمکار و ظروف قلم زنی و کاشی، دوختنی های روی پارچه تحت تاثير طرحهای تزئينی دوران صفويه قرار دارد و طراحان اصفهان، به نسبت قدرت درک و مهارت خود از آثار قديمی اقتباس می کنند و با خلاقيت خود، آنها را زيباتر می سازند.

صنايع دستي استان اصفهان

به دلیل تنوع و تعداد زیاد صنایع دستی اصفهان ، برایمان مقدور نبود  که به تمامی آنها در یک مطلب اشاره کنیم و خودمان را موظف دانستیم که به صورت مختصر به معرفی هر کدام از این صنایع بپردازیم. در استان اصفهان ۱۷۸ رشته از لحاظ توليد صنايع دستي ثبت شده است و بيش از ۶۰ رشته در حال توليد و ارائه به بازار مي باشد . (مقام اول كشور) . در این بین بعضی همچنان رونق هستند و بعضی از آنها کم کم از رونق افتده و در حال فراموشی هستند.

خاتم سازی،  قلمزنی ، منبت کاری، نقره سازی ،مينا کاری ، کاشی سازی،  قالی بافی ، گلیم بافی، طلا کوبی روی فولاد، ضریح سازی،پارچه های سنتی اصفهان(پارچه های قلمکار پارچه های زرباف)، سوزندوزی ، سرمه دوزی، چهل تکه دوزی ، رودوزی های سنتی (مليله سازی ،سکمه دوزی، قلاب دوزی گلابتون دوزی، پولک دوزی ) صحافی، فيروزه کوبی ، مسگری ، معرق کاری ،طلا سازی، نقره و ملیله کاری ، گره چینی و مشبک ،مینیاتور ، نگارگری، لاکی روغنی ( پاپیه ماشه ) ، نمد مالی ،گیوه بافی و گیوه دوزی، عبا بافی ،پوست و پوستين دوزی ،سفال و سراميک سازی، خوشنویسی ،قفل سازی  ، ورشو سازي از جمله صنایع دستی اصفهان هستند.

در ادامه به طور مختصر به معرفی تعدادی از این صنایع دستی می پردازیم.

صنایع دستی اصفهان – خاتم سازی

خاتم سازی يكي از گونه هاي زيبا و هنرمندانه صنايع دستي در اصفهان است واز هنرهاي زيبا و فاخر دنيا محسوب می شود و ارزش هنری فوق العاده زیادی دارد  و از هنرهای دستی دقیق و پرکار است که تولید و ساخت آن احتیاج به دقت و حوصله زیاد دارد خاتم سازی ترکیبی است از چند ضلعی‌های منظم با تعداد اضلاع متفاوت که با استفاده از مواد اولیه شامل انواع چوب،  انواع استخوان و عاج مفتول برنج و تشکیل می‌شود.

گاهی اوقات خاتم‌سازان، خاتم را با هنر دیگری به نام معرق می‌آمیزند که حاصل آن هنری به نام «خاتم معرق» است که جلوه و زیبایی خاصی دارد.

از خاتم در تهيه محصولات مختلفی استفاده می شود برخی از این محصولات عبارتند از: قاب قرآن ، قاب عکس، جلد آلبوم ، شکلات‌خوری، ظرف پذیرایی ،لیوان، جعبه جواهرات ،جعبه لوازم آرايش، ساعت ،جعبه  دستمال کاغذی (جا کلینکس )، انواع جاقلمی،خودکار ،جعبه سيگار، عصا، پيپ، ، جا کليدی، میز  ،صندلی و …

 صنایع دستی اصفهان – قلم‌ زنی

قلم زنی هنری والا و ارزشمند است و از جایگاه ویژه ای برخوردار است .صنعت قلم زنی در استان اصفهان از صنایع مشهور محلی است  که سابقه طولانی دارد و از ديرباز در اصفهان رواج كامل داشته و اشياء قلم زده قديمي از دوران هاي مختلف زينت بخش موزه ها و مجموعه هاي خصوصي  شده است. هنر قلمزنی روی فلز از این جهت  بیشتر مورد توجه هنرمندان است که از دوام و بقای بیشتری نسبت به سایر اشیا برخوردار است. از نظر گردشگران خارجی، محصولات فلزی بهترین هدیه ای است که از اصفهان خریداری می کنند.

قلم زنی در حقيقت نوعي حكاكي بر روي فلزات است به عبارت دیگر به ایجاد خطوط و نقوش بر بدنه های فلزی از جنس مس، برنج ، طلا،نقره از طریق چکش و قلم های فولادی ر ا به اصطلاح قلم زنی می گویند . از قلم زنی در تهيه محصولاتی از قبیل بشقاب ، سینی ،کاسه ،شکلات خوری، گزخوری، میوه خوری ، تنگ ،گلدان،، آینه شمعدان ،قاب ،قهوه جوش ، قندان  ،سطل و …. استفاده می شود.

 صنایع دستی اصفهان – منبت کاری

منبت کاری شاخه‌ای از صنعت چوب است که یک فن توأم با هنر به شمار می‌آید. منبت کاری در صنایع چوب یک کار تزئینی به شمار می رود.. منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری بر روی چوب و  منبت‌کار کسی است که روی چوب عمل کنده‌کاری انجام می‌دهد . امروزه دستگاه‌های پیشرفته کامپیوتری سی ان سی کار منبت را به‌خوبی و به‌راحتی انجام می‌دهند، بدون کوچک‌ترین خطا، با این‌وجود هنوز کار دست ارزش خود را از دست نداده و در میان مردم دارای جایگاه خاص خود است.مهم‌ترین ماده اولیه در منبت کاری چوب است و  یکی از مراحل مهم منبت کاری انتخاب چوب است. چوب انتخاب‌شده برای این کار حتی‌المقدور باید بدون گره باشد.

در این کار عمدتا از چوب های محکم مثل چوب گردو،گلابی،آبنوس،بقم، عناب ،روسی و انواع چوب جنگلی استفاده می شود.بسته به نوع کار و سبک منبت مورد نظر و کاربرد آن از انواع متفاوت و متنوع چوب می توان استفاده کرد. چوب آبنوس و بقم چون هم محکمتر و هم چربتر هستند دوام بيشتری دارند اما در ايران به خاطر فراوانی چوب گردو اکثراً از اين چوب استفاده می شود. امروزه هنرمندان با تلفیق شیوه های هنر های چوبی منبت- معرق منبت- مشبک شیوه های نوینی در زمینه ی کار منبت ایجاد کرده اند. منبت کاری چوب در شهرهای گلپايگان و اصفهان رونق و رواج درخور و شايان توجه ای دارد.

از کاربرد های منبت می توان به استفاده از این هنر در صنعت مبلمان نظیر دسته مبل ،پایه مبل تاج مبل، در تزئینات و دکوراسیون ساختمان نظیر درب و نرده چوبی منبت و مواردی دیگر همچون انواع تابلو، انواع مجسمه و پیکره منبت ،سرویس خواب، میز، بوفه، ویترین، ساعت دیواری، قاب ،رحل قرآن و قاب آئینه ستون های چوبی مساجد و زیارتگاه ،منبر و… اشاره کرد.

 صنایع دستی اصفهان – نقره سازی

هنر نقره سازي درايران ازديرباز مورد توجه بوده است و در شهرهایی همچون اصفهان شیراز و تبریز و زنجان رواج داشته است در اصفهان نقره سازی مانند دیگر صنایع دستی رایج، دارای پیشینه‌ تاریخی است. تولید یک محصول نقره مراحل بسیار متعددی دارد که شامل ذوب کردن نقره خام، عیار کردن، ریختگی، نورد کردن، خم کردن، جوشکاری، چکش کاری، ساخت، چرخ کاری، قلم زنی و حکاکی و پرداخت و مونتاژ می باشد؛ که هر کدام از این مراحل شامل مراحلی جزیی و تخصصی می باشند. ظروف نقره در دو نوع اصل و بدل وجود دارند که نوع بدل آن روکش نقره است. برای خرید ظروف اصلی باید از مغازه های معتبر خرید خود را انجام داد تا از کیفیت جنس اطمینان پیدا کرد.

قیمت ظروف و تابلوهای نقره معمولا بسیار بالاست که  به عوامل مختلفی از قبیل میزان کار انجام شده بر روی ظروف، خلوص نقره مورد استفاده  و وزن ظروف بستگی دارد. امروزه برخی از خانواده ها ضمن اینکه از این ظروف در پذیرایی از مهمان ها و تزیین خانه استفاده می کنند با خرید این ظروف ارزشمند به نوعی سرمایه گذاری هم می کنند. نقره به دلیل اینکه قابلیت چکش خوری بسیار راحتی دارد می توان به راحتی شکل و طرحهایی بسیار مختلف را بر روی آن پیاده کرد. به همین دلیل محصولات متنوع و زیبایی را می توان با این هنر تولید کرد.برخی از این محصولات عبارتند از: آینه و شمعدان ، سرويس چايخوری، آجیل خوری،میوه خوری ، شربت خوری ،شکلات خوری ، گز خوری، سینی ، چنگال و  کارد و قاشق ،جعبه دستمال کاغذی، جعبه جواهر اشیای تزئینی،انواع ساعت، گلدان

امیدواریم از این مطلب بهره کافی را برده باشید .

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com