آشنایی با بیماری پوسیدگی خاكستري پیاز:

پوسيدگي خاكستري پياز : Onion Gray blight

بیماری خاکستری پیاز در سراسر جهان اشاعه دارد .ابتدا در سال ۱۸۷۶در آلمان شناسایی و تشریح شده و در ایران اولین بار منوچهری و شیرزادی وجود آن را در سال ۱۳۳۸ از کرج گزارش کرده‌اند. عامل اين بيماري سه گونه قارچ مي‌باشد كه توليد Blight مي‌كند :‌

Botrytis squamosal. 1

۲ . B. cinerae

۳.   B.allii

این بیماری یکی از خطرناک‌ترین بیماریهای پیاز می‌باشد که در اکثر نقاط جهان ، چه در مزرعه و یا در موقع برداشت و حمل و نقل ، و چه در انبار به پیاز و سیر حمله کرده و خسارت می‌رساند. غالبا در فصل بهار اگر هوا گرم و مرطوب باشد، بوته‌های پیاز و سیر در مزرعه از ناحیه طوقه پوسیدگی پیدا کرده و پس از چند روز زرد شده و از بین می‌روند. ارقام مختلف پیاز سفید در مقابل این بیماری حساسیت زیادی داشته و به خصوص در انبار خسارت زیادی به آن وارد می‌شود. ولی ارقام زرد کمتر از ارقام سفید ، و پیازهای قرمز به ندرت از این بیماری خسارت می‌بینند. غالبا اتفاق می‌افتد که یک هفته پس از حمل پیاز به انبار ، آلودگی شروع و صد در صد آنها با ایجاد بویی نامطبوع پوسیده می‌شوند. مخصوصا در انبار خسارت شدیدی به پیاز وارد می‌آورد.پوسيدگي عميق قهوه‌اي با كپك خاكستري روي آن و اسكلرتهاي سياه از علائم پوسيدگي گردن پياز است .

گونه B.squamosa توليد سوختگي بسيار شديد در برگ مي‌كند و گياه را از بين مي‌برد. اما در گونه B.cinerae تنها نقاط زير قهوه‌اي روي برگ ايجاد مي‌شود B.allii عمدتاً
به غده حمله مي‌كند و به عنوان پاتوژن برگي زياد مطرح نيست ، اما گاهي به برگهاي زخمي حمله كرده و موجب توليد لكه هاي ريز مي شود كه بسيار كم اين وضع اتفاق مي‌افتد. در اغلب موارد اسپور اين قارچ اگر روي برگ سالم قرار گيرد جوانه زده و موجب زردي خفيفي در برگ مي‌كند. قارچ بوتريتيس در مناطق خنك و مرطوب مسئله ساز است . كنيديوفر آن درختچه‌اي است كه در انتهاي كنيديوم و استريگما قرار دارد . اين قارچ اسكلرت هم توليد مي‌كند . علاوه بر اين در پياز بذر زاد هم مي‌شود . اسكلرت در بقاياي گياهي به مدت زيادي باقي مانده و موجبات پايداري قارچ را فراهم مي‌كند .

قارچ عامل بیماری به نام Botrytis alliimunn دارای رشته‌های میسلیومی دیواره ‌دار قطور استوانه‌ای شکل می‌باشد. کنیدی فرها خوشه‌ای شکل و شاخه‌شاخه و به رنگ زیتونی هستند. کنیدی‌ها تک حجره‌ای بوده و دارای غشاء نازک و ظریفی می‌باشند و اندازه آنها ۱۶ – ۶ میکرومتر است. عامل بیماری در مرحله جنسی آسکوسپور درون آسک در آپوتسیوم روی اسکلروتیوم تولید می‌نماید. اسكلرت مي‌تواند جوانه زده و توليد كنيديوم و كنيديوفر كند و بدينوسيله قارچ پراكنده شود اما در مواردي كه شرايط مناسب است اسكلرت توليد آپوتسيوم مي‌كند و آسكوسپور نيز وسيله پراكنش قارچ مي‌شود . در ايران مهمترين عامل پوسيدگي پياز B.allii مي‌باشد .

شروع بیماری پوسیدگی پیاز بیشتر از ناحیه طوقه می‌باشد و به ندرت در سایر قسمتهای پیاز دیده شده است، مگر اینکه قسمتی از پیاز قبلا زخمی شده باشد که در این صورت قارچ از محل زخم وارد شده و باعث آلودگی می‌شود. بافتهای آلوده به نظر فرورفته بوده و بیماری به تدریج به قسمتهای سالم پیشروی می‌نماید. در برش پیازهای پوسیده و در قسمتی که بیماری پیشرفته باشد، بافت مورد حمله خیس خورده به نظر می‌رسد و چندی بعد در قسمت آلوده و فرو رفته یک طبقه نمدی خاکستری رنگ که اجتماعی از میسلیوم‌های قارچی می‌باشد تشکیل می‌شود.

در صورت وجود رطوبت کافی توده خاکستری رنگ گردآلودی که دارای منظره دان ‌دان می‌باشد، تشکیل می‌شود. در ضمن ، توده قارچی به قسمتهای داخلی هم نفوذ کرده و به سرعت تمام غده پیاز را فرا می‌گیرد. در سطح توده خاکستری مایل به سیاه کنیدی فرها و کنیدی‌های قارچ ظاهر می‌شود. اسپورهای قارچ بعد از رسیدن آزاد شده و توسط جریان هوا به اطراف پراکنده می‌شوند و این اسپورها می‌توانند تا چند روز زنده بمانند و اگر در شرایط مناسب رطوبتی و حرارتی قرار گیرند، پس از ۷ تا ۸ ساعت جوانه زده و از آن رشته میسلیومی خارج می‌شود که آلودگی جدید را به وجود می‌آورد و این دوره مرتبا ادامه پیدا می‌کند.

پیازهایی که به طور کامل به قارچ آلوده شده باشند، به صورت پیچیده و مومیایی درآمده و در غالب اوقات قسمتهای سیاه مایل به خاکستری که همان سختینه یا اسکلروت‌های قارچ می‌باشند به اندازه‌های مختلف و به ابعاد ۰.۵ تا ۱ سانتیمتر دیده می‌شود. این اسکلروت‌ها معمولا در شرایط نامساعد حرارتی به وجود آمده و در مواقعی که درجه حرارت پایین‌تر از صفر باشد. رشته‌های میسلیومی تولید کنیدی فر وکنیدی نکرده و تشکیل اسکلروت را می‌دهند. دیواره‌های خارجی اسکلروت کم‌کم تیره‌تر شده و داخل آن از رشته‌های میسلیومی قطوری که مملو از مواد غذایی می‌باشند تشکیل می‌شود.

زیست شناسی بیماری پوسيدگي خاكستري پياز:

این بیماری بذر زاد می شود و درصد پوسیدگی پیاز در انبار رابطه مستقیم با درصد آلودگی بذر نشان داده است.بعد از کاشت بذر قارچ وارد گیاه می شود و از آنجا به برگ می رود .در طول رشد گیاه برگهای علائم آلودگی نشان نمی دهند ولی پس از خشک شدن برگها در روی آنها کنیدیوفور و کنیدیهای زیادی تشکیل می شود.پس از رسیدن پیاز الودگی از بالا به پایین سرایت می کند و در نتیجه فلسهای ناحیه گردن پیاز را آلوده می کند .انتشار بیماری در مزرعه از طریق کنیدی بوده که در شرایط مرطوب برگها را مورد حمله قرار می دهد. سابقا تصور می شد که قارچ زمستان را به صورت اسکلرت و میسلیوم در خاک سپری می کند و زندگی ساپرفیتی دارد.در موقع برداشت پیاز قارچ از طریق زخمهای احتمالی یا از محل قطع قسمتهای هوایی وارد بافت گیاه می شود. اسکلروت‌ها اندام مقاوم قارچ را تشکیل می‌دهند و شرایط
نامساعد محیطی را به خوبی تحمل می‌کنند. اگر اسکلروت‌ها را در جای مرطوب کشت دهند، پس از مدتی تولید کنیدی و کنیدیفر می‌کند و در موارد خیلی استثنایی ایجاد پزیز و آسک و پارافیز کرده که در داخل آسکها آسکوسپور قرار دارند. در طبیعت در حرارت ۲۲ تا ۲۵ درجه سانتیگراد از اسکلروت‌ها اسپورهایی بوجود می‌آید که در فضا منتشر می‌شوند. اسپورها قادر به آلوده نمودن بافتهای سالم پیاز نبوده و فقط بافتهای زخمی شده و یا له شده را مورد حمله قرار می‌دهند و از این راه به قسمتهای سالم پیاز سرایت می‌کنند. حرارتهای بالا و رطوبت توام با آن باعث توسعه بیماری و شدت حمله آن می‌شود. علت لهیدگی پیاز در این بیماری به علت ترشح انزیمهای است که میتواند سلولز و پکتین دیواره سلولی را حل کند. آنزیم در پیشاپیش هیف به داخل بافت نفوذ می کند و سبب لهیدگی و نرمی می گردد.به همین دلیل ممکن است در محل لهیدگی هیف قارچ دیده نشود. شروع بیماری از مزرعه بوده و سیکل بیماری در انبار ادامه پیدا می‌کند، بنابراین بهترین راه مبارزه با بیماری ، جلوگیری از آلوده شدن پیازها در مزرعه می‌باشد

کنترل و مبارزه با  بیماری پوسیدگی خاكستري پیاز :

۱.استفاده از بذور سالم و جدا كاشتن پيازهاي بذري و مزرعه پياز

۲.ضد عفونی بذر با استفاده از سموم بنومیل و توپسین و تیرام .

۳.بهداشت زراعي و حذف منابع آلودگي مانند پيازهاي قديمي و بيمار

۴.خودداری از آبیاری مزرعه حداقل سه هفته قبل از برداشت

۵.جلوگیری از وارد نمودن زخم به پیاز در موقع برداشت

۶.برداشت پیاز پس از رسیدن کامل برگها

۷.برداشت پیاز با برگ و حذف برگها پس از خروج از خاک

۸.آفتاب دادن و خشک کردن پیازها پس از برداشت و قبل از انبارکردن  (۲ روز در دماي ۳۵-۳۰درجه سانتی گراد)بدین منظور در نقاطی که فصل برداشت مصادف با بارندگی نباشد، پیازها را پس از خارج کردن از خاک در همان مزرعه بدون قطع برگها به مدت ۲ تا ۳ هفته در روی زمین پهن می‌کنند به طریقی که پیازها روی هم انباشته نشوند ولی در نقاط مرطوب باید حتما آنها را زیر سرپناهی که در آنجا جریان هوا به خوبی برقرار باشد خشک نمود.

۹.تناوب با صيفي جات ، كاهو ، كرفس ، غلات

۱۰.نگهداری پیازها در انبارهای خشک به همراه تهویه مناسب

۱۱.سمپاشي با دي تيوكارباماتها

۱۲.خودداری از کشت پیاز سفیدبه علت حساس بودن به بیماری در نقاطی که به علت وجود شرایط مناسب ،بیماری همه ساله بروز می‌کند، وبه جای آن اقدام به کاشت پیاز قرمز شود.

۱۳.هرگاه پیازها را قبل از انبار کردن مدت ۲۴ ساعت در محیط سربسته‌ای که در هر متر مکعب آن ۲۰سانتیمتر مکعب فرمل تجارتی تبخیر شده است قرار دهیم، در اثر وجود بخار فرمل ، اسپورهای قارچ که در مزرعه روی پیاز قرار گرفته‌اند کشته خواهد شد، و از این راه به سالم ماندن پیاز در انبار اطمینان حاصل می‌شود. بخار فرمل جذب پیاز نمی‌شود و برای مصرف کننده زیانی ندارد

۱۴.استفاده از ارقام مقاوم مثل پیازهای رنگی

۱۵.انباری که برای نگهداری پیاز مورد استفاده قرار می‌گیرد بایستی خنک (حدود ۴ درجه سانتیگراد) و خشک باشد، بایستی قبل از قرار دادن پیازها در آنجا آن را ضدعفونی نمود بدین منظور می‌توان به ازاء هر متر مکعب انبار ، مقدار ۲۰ سی‌سی فرمالین تجارتی مصرف نمود

۱۶.دقت شود که پس از برداشت و قبل از خشک نمودن پیازها نباید برگ ها را قطع نمود، در غیر اینصورت به علت زخمی شدن پیاز راه نفوذ مناسبی برای ورود قارچ به داخل پیاز بوجود می‌آید.

گرد آوری و تنظیم: https://rangvarang.com